فصل (77): (احاطه علمى امامان عليهم السلام در اخبار) 
و فى بصائر الدرجات قال ابوعبدالله عليه السلام : ان لله علمين : علم يعلمه ملائكته و رسله فنحن نعلمه ، و ما خرج من العلم الذى لا يعلمه غيره فالينا خرج . ⁽⁹²⁹⁾ و بمضمونه روايات فى ذلك الكتاب .
و در بصائر الدرجات است كه امام صادق عليه السلام فرمود: همانا خدا را دو علم است : علمى كه فرشتگان و رسولان الهى آن را مى دانند، ما هم آن را مى دانيم ، و اما علومى كه صادر شده و جز او كسى نمى داند، آن علم به سوى ما صادر شده است . و به همين مضمون روايات ديگرى در آن كتاب آمده است .
و فى الكافى عن ابى عبدالله عليه السلام يقول : ان عيسى بن مريم عليه السلام اعطى حرفين كان يعمل بهما، و اعطى موسى عليه السلام اربعة احرف ، و اعطى ابراهيم عليه السلام ثمانية احرف ، و اعطى نوح عليه السلام خمسة عشر حرفا، و اعطى آدم عليه السلام خمسة و عشرين حرفا، فان الله تعالى جمع ذلك كله لمحمد صلى الله عليه و آله . و ان اسم الله الاعظم ثلاثة و سبعون حرفا، اعطى محمدا صلى الله عليه و آله اثنين و سبعين حرفا و حجب عنه حرف واحد. ⁽⁹³²⁾
و در كافى از امام صادق عليه السلام روايت است كه مى فرمود: به عيسى بن مريم عليه السلام دو حرف (از اسم اعظم ) داده شد كه با آن ها كار مى كرد (و معجزه مى نمود)، و به موسى عليه السلام چهار، به ابراهيم عليه السلام هشت ، به نوح عليه السلام پانزده و به آدم عليه السلام بيست و پنج حرف داده شده بود، و خداى متعال تمام اينها را يكجا براى محمد صلى الله عليه و آله گرد آورد. همانا اسم اعظم هفتاد و سه حرف است كه هفتاد ودو حرف آن را به محمد صلى الله عليه و آله داده و تنها يك حرف از او مستور مانده است .
وفى الكافى عن ابى جعفر عليهماالسلام قال : ان اسم الله الاعظم على ثلاثة و سبعين حرفا، و انما كان عند آصف منها حرف واحد فتكلم به فخسف ما بينه و بين سرير بلقيس حتى تناول السرير بيده ، ثم عادت الارض كما كانت اسرع من طرفة عين . و عندنا نحن من الاسم الاعظم اثنان و سبعون حرفا. و انما حرف عند الله استاثر به فى علم الله الغيب عنده ، و لا حول و لا قوة الا بالله العلى العظيم . ⁽⁹³³⁾ و نحوه فى الكافى عن ابى الحسن العسكرى عليهماالسلام . و هذه الاخبار كلها مذكورة فى بصايرالدرجات .
و در همان كتاب ، امام باقر عليه السلام فرمود: اسم اعظم خداوند هفتادو سه حرف است ، و همانا تنها يك حرف از آن نزد آصف بود كه بدان لب گشود پس آن چه ميان او و تخت بلقيس بود در زمين شد تا دست دراز نموده تخت را گرفت و سپس زمين در كمتر از يك چشم بهم زدن به صورت اول بازگشت . و همانا هفتاد و دو حرف آن نزد ماست ، و تنها يك حرف كه خداوند به خود اختصاص داده و در علم غيب نزد اوست ؛ و هيچ حول و قوه اى جز به خداى والا و بزرگ نيست . نظير آن در كافى از امام هادى عليه السلام روايت است . و اين اخبار همه در بصائرالدرجات نيز مذكور است .
و فى ارشاد الديلمى ، عن سلمان الفارسى (ره ) قال : قال لى اميرالمومنين عليه السلام : يا سلمان ، الويل كل الويل لمن لا يعرفنا حق معرفتنا، و انكر فضلنا. يا سلمان ايما افضل ؟ محمد صلى الله عليه واله ام سليمان بن داود عليهماالسلام ؟ قال سلمان : بل محمد صلى الله عليه و آله فقال : يا سلمان هذا آصف بن برخيا قدر بحمل عرش بلقيس ‍ من ارض سبا فى طرفة عين و عنده علم من الكتاب ، و لنا اضعاف تلك و عندنا علم الف كتاب ، انزل على شيث بن آدم خمسين صحيفة ، و على ادريس النبى صلى الله على نبينا و آله و عليه ثلاثين ، و على ابراهيم الخليل عليه السلام عشرين صحيفة ، و التورية و الانجيل و الزبور و الفرقان ، فقلت : صدقت يا سيدى ، قال الامام عليه السلام : اعلم يا سلمان ان الشاك فى امورنا و علومنا كالمفترى المجترى فى معرفتنا و حقوقنا، و قد فرض الله ولايتنا فى كتابه فى غير موضع ، و بين فيه ما وجب العمل به و هو غير مكتوب . ⁽⁹³⁴⁾
و در ارشاد ديلمى از سلمان فارسى (ره ) نقل است كه : اميرمومنان عليه السلام به من فرمود: اى سلمان ، واى همه واى بر كسى كه ما را آن گونه كه بايد، نشناسدو فضل ما را انكار كند. اى سلمان ، كدام يك افضل اند: محمد صلى الله عليه و آله يا سليمان بن داود عليهماالسلام ؟ سلمان گفت : بلكه محمد فرمود: اى سلمان ، اين آصف بن برخيا (وزيرسليمان ) است كه توانست تخت بلقيس را در يك چشم بهم زدن از سرزمين سبا حمل كند و حال آن كه تنها يك علم از كتاب نزد او بود، و ما چندين برابر آن را داريم و علم هزار كتاب نزد ماست . (خداوند) بر شيث پسر آدم پنجاه كتاب ، و بر ادريس پيامبر عليه السلام سى ، بر ابراهيم خليل بيست صحيفه فرو فرستاد و نيز تورات و انجيل و زبور و فرقان را نازل فرمود. عرض كردم : راست است سرورم ! فرمود: اى سلمان ، بدان كه شك كننده در امور و علوم ما مانند افترا زننده جسور در معرفت و حقوق ماست ، و حال آن كه خداوند ولايت ما را در چند جاى كتاب خود واجب ساخته و آن چه را عمل بدان واجب است در آن بيان نموده آن گاه كه هنوز نوشته نشده بود.
و فى الارشاد عن سلمان الفارسى - رضى الله عنه - عن النبى صلى الله عليه و آله فى حديث مخاطبا لفاطمة عليهاالسلام : و انت اول من لحق بى من اهل بيتى . ثم اطلع ثالثة فاختار (ك و اختار) ولدك ، فانت سيدة نساء اهل الجنة ، و ابناك الحسن و الحسين عليهماالسلام ثم تسعة من ولد الحسين عليهم السلام فى درجتى ، و ليس فى الجنة (درجة ) اقرب الى الله من درجتى و درجة ابراهيم . اما تعلمين يابنته ان من كرامة الله عز و جل اياك ان زوجك خير امتى و خير اهل بيتى و اقدمهم سلما و اعظمهم حلما و اكثرهم علما.
و در ارشاد از سلمان از پيامبر صلى الله عليه وآله روايت نموده در ضمن حديثى كه خطاب به فاطمه عليهاالسلام فرمود: و تو نخستين كس از خاندانم هستى كه به من ملحق خواهد شد. سپس (خداوند) بار سوم نظرى افكند و اولاد تو را برگزيد، پس تو سرور زنان بهشت مى باشى ، و دو پسرت حسن و حسين عليهماالسلام و سپس نه تن از اولاد حسين عليهم السلام در درجه من خواهند بود، و در بهشت درجه اى به خدا نزديكتر از درجه من و درجه ابراهيم نيست . دخترم ! آيا نمى دانى كه اين از كرامت خداى بزرگ نسبت به توست كه تو را به بهترين افراد امت من و بهترين فرد خاندان من و پيشگامترين امت در اسلام آوردن و بزرگترين آن ها از نظر حلم بردبارى و افزونترين آنان از نظر علم و دانش ترويج كرده است ؟
فاستبشرت فاطمة ، ثم قال : يا بنته ان لبعلك مناقب : ايمانه بالله و رسوله قبل كل احد، لم يسبقه الى ذلك احد من امتى ؛ و علمه بكتاب الله و سنتى ، و ليس احد من امتى يعلم جميع علمى غير على عليه السلام ، فان الله عز و جل علمنى علما لايعلمه غيرى ، و علم ملائكته و رسله فانا اعلمه و امرنى الله عز و جل ان اعلمه اياه ففعلت ، و ليس احد من امتى يعلم علمى و فقهى و حكمتى غيره . - الى ان قال - و قالت فاطمة عليها السلام : و اى هولاء افضل من الذين سميت ؟ قال : على بعدى افضل امتى ، و حمزة و جعفر افضل اهل بيتى بعد على و بعدك و بعد ابنى و سبطى حسن و حسين و بعد الاوصياء من ولد ابنى هذا - و اشار بيده الى الحسين - منهم المهدى عليه السلام . ⁽⁹³⁵⁾
فاطمه عليهاالسلام بسيار خوشحال شد. سپس فرمود: دخترم ! شوهرت را مناقبى است چون : ايمان او به خدا و رسولش پيش از هركس ، كه هيچ يك از امت من بدين امر بر او سبقت نجسته است ؛ و علم او به كتاب خدا و سنت من كه احدى از امتم نيست كه تمام علوم مرا بداند جز على عليه السلام ، زيرا خداى بزرگ به من علمى آموخته كه هيچ كس جز من نمى داند و نيز علم فرشتگان و رسولان او را من مى دانم ، و خداى بزرگ مرا امر نموده تا آن را به او (على عليه السلام ) بياموزم و چنين كردم ، و هيچ يك از امت من علم و فقه و حكمت مرا جز او نمى داند. فاطمه عليهاالسلام گفت : از اينان كه نام بردى كدامين برترند؟ فرمود: على پس از من برترين امت من است ، و حمزه و جعفر پس از على و تو و پس از دو فرزند و دو نوه ام حسن و حسين عليهماالسلام و پس از اوصيايى كه از اولاد اين پسرم - با دست به حسين عليه السلام اشاره فرمود - مى باشند و مهدى از آن هاست ، برترين افراد خاندانم مى باشند.
وفى كتاب سليم بن قيس الهلالى عن رسول الله صلى الله عليه و آله : يا ايها الناس قد اعلمتكم : المقدم بعدى (و) امامكم و دليلكم و هاديكم ، و هو اخى على بن ابى طالب عليه السلام و هو فيكم بمنزلتى فيكم ، فقلدوه دينكم و اطيعوه فى امور كم فان عنده جميع ما علمنى الله ، و ان الله امرنى ان اعلمه اياه و قد اعلمتكم انه عنده ، فاسالوه و تعلموا منه و من اوصيائه ، و لاتقدموهم و لا تخلفوا عنهم ، فانهم مع الحق و الحق معهم ، لا يزايلوه و لا يزايلهم . ⁽⁹³⁶⁾
و در كتاب سليم بن قيس هلالى از رسول خدا صلى الله عليه و آله روايت است كه : اى مردم ، به شما اعلام كردم كه آن كس كه پس از من بر همه شما مقدم است امام و راهنما و هادى شماست ، و او برادرم على عليه السلام مى باشد، او در ميان شما به منزله من در ميان شماست ، پس دين خود را از او تقليد كنيد و در امورتان از وى اطاعت نماييد، زيرا آن چه خداوند به من آموخته در نزد اوست ، خداوند به من امر فرمود كه آن علوم را به او بياموزم ، و به شما اعلام كردم كه آن ها نزد اوست ، پس از او بپرسيد و از او و اوصياى او بياموزيد، نه بر آنان پيشى گيريد و نه از آنان بازمانيد، چه ايشان با حق اند و حق با ايشان است ، نه آنان از حق جدا مى شوند و نه حق از آنان .
و فى الكافى عن ابى عبدالله عليه السلام فى جملة حديث انه قال : يا سدير، الم تقرا القرآن ؟ قلت : بلى ، قال : فهل وجدت فيما قرات من كتاب الله قال الذى عنده علم من الكتاب انا آتيك به قبل ان يرتد اليك طرفك ⁽⁹³⁷⁾؟ قال : قلت : جعلت فداك قراته ، قال : فهل عرفت الرجل ؟ و هل علمت ما كان عنده من علم الكتاب ؟ قال : قلت : اخبرنى به ، قال : قدر قطرة من الماء فى البحر الاخضر، فما كان ذلك من علم الكتاب ؟ قال : قلت : جعلت فداك ، ما اقل هذا! فقال : يا سدير، ما اكثر هذا ان ينسبه الله تعالى الى العلم الذى اخبرك به ! يا سدير، فهل وجدت فيما قرات من كتاب الله تعالى ايضا قل كفى بالله شهيدا بينى و بينكم و من عنده علم الكتاب ؟⁽⁹³⁸⁾ قال : قلت : قد قراته جعلت فداك ، قال : فمن عنده علم الكتاب كله افهم ام من عنده علم الكتاب بعضه ؟ قلت : لا، بل من عنده علم الكتاب ،كله ، قال : فاومى بيده الى صدره قال : علم الكتاب و الله كله عندنا، علم الكتاب و الله عندنا. ⁽⁹³⁹⁾
و در كافى از امام صادق عليه السلام در ضمن حديثى روايت كرده كه فرمود: اى سدير، آيا قرآن نخوانده اى ؟ عرض ‍ كردم : چرا، فرمود: آيا در آن چه از كتاب خدا خوانده اى اين آيه را يافته اى : آن كس كه علمى از كتاب در اختيار داشت گفت : من آن را به نزد تو مى آرم پيش از آن كه چشمت بهم بخورد. عرض كردم : فدايت شوم ، خوانده ام ، فرمود: آيا آن مرد را شناختى ؟ و آيا دانستى كه چه اندازه از علم كتاب را در اختيار داشت ؟ گفتم : مرا خبر دهيد، فرمود: به اندازه يك قطره از آب درياى اخضر. اين چه اندازه از علم كتاب است ؟ گفتم : فدايت شوم ، بسيار كم . فرمود: اين چه بسيار است كه خدا آن را به علمى كه به تو خبر داده نسبت داده است !⁽⁹⁴⁰⁾ اى سدير، آيا در آن چه از كتاب خدا خوانده اى اين آيه را يافته اى : بگو خدا كافى است از جهت گواهى ميان و شما و نيز آن كس كه علم كتاب نزد اوست ؟ گفتم : فدايت شوم ، خوانده ام ، فرمود: پس آن كس كه علم همه كتاب نزد اوست فهيم تر است يا آن كس كه علمى از كتاب را در اختيار دارد؟ گفتم : نه ، بلكه آن كس كه علم همه كتاب را دارد، سپس امام عليه السلام با دست به سينه مبارك اشاره كرده فرمود: به خدا سوگند علم كتاب همه اش نزد ماست ، به خدا سوگند علم كتاب نزد ماست .
و فى الكافى عن ابى عبدالله عليه السلام : لو كنت بين موسى و الخضر لاخبرتهما انى اعلم منهما، و لانباتهما بما ليس فى ايديهما، لان موسى و خضر اعطيا علم ما كان و لم يعطيا علم ما يكون و ما هو كائن حتى تقوم الساعة ، و قد ورثناه من رسول الله صلى الله عليه واله وراثة . ⁽⁹⁴¹⁾
و در كافى از امام صادق عليه السلام روايت است كه : اگر ميان موسى و خضر مى بودم به آن دو خبرر ميدادم كه از آن ها داناترم و آن ها را خبر مى دادم از آن چه در اختيار نداشتند، زيرا موسى و خضر علم گذشته به آنان عطا شده بود ولى علم آن چه مى شود و تا قيامت خواهد شد به آنان داده نشده و ما همه آن را از رسول خدا صلى الله عليه و آله به ارث برده ايم .
و فى الكافى عن ابى عبدالله عليه السلام يقول : انى لاعلم ما فى السموات و ما فى الارض ، و اعلم ما فى الجنة و ما فى النار، و اعلم ما كان و ما يكون . قال : ثم سكت هنيئة فراى ان ذلك كبر على من سمعه منه ، فقال : علمت ذلك من كتاب الله تعالى ، ان الله يقول : فيه تبيان كل شى ء. ⁽⁹⁴²⁾
و در كافى از امام صادق عليه السلام روايت است كه مى فرمود: همانا من آن چه در آسمانها و زمين و آن چه در بهشت و دوزخ است و آن چه بوده و خواهد بود را مى دانم . سپس لختى ساكت ماند و ديد كه اين سخن بر شنوندگان گران آمد، فرمود: اين را از كتاب خداى متعال مى دانم ، كه خداوند فرموده : در آن (قرآن ) بيان هر چيزى هست .
و فى تاويل الايات فى تفسير قوله تعالى : و انه فى ام الكتاب لدينا لعلى حكيم : ⁽⁹⁴³⁾ اعلم ان الضمير فى انه يعود الى على عليه السلام لما ياتى من التاويل و ان لم نجد له ذكرا، و جاء ذلك كثيرا فى القرآن و غيره ، و يسمى التفاتا، مثل قوله تعالى : انما يريد الله ليذهب عنكم الرجس ، ⁽⁹⁴⁴⁾ و قوله تعالى : توارت بالحجاب . ⁽⁹⁴⁵⁾
و در تاويل الايات در تفسير آيه : و همانا او در ام الكتاب على و حكيم است گويد: بدان كه ضمير در انه به على عليه السلام بر ميگردد به دليل رواياتى كه در تاويل آيه خواهد آمد هر چند ذكرى از حضرتش در ميان نبوده ؛ و اين گونه موارد در قرآن و غير آن فراوان آمده است و آن را التفات (توجه از چيزى به چيز ديگر) مى نامند، مانند آيه تطهير(كه اول خطاب به زنان پيامبرصلى الله عليه و آله است و سپس با ضمير كم خطاب به خاندان آن حضرت مى كند)، و مانند آيه (خورشيد) در پس پرده پوشيده شد (كه سخن از سليمان عليه السلام و رسيدگى به اسبهاست و سپس كلام متوجه به غروب خورشيد مى گردد).
و من التاويل مارواه الحسن بن (ابى ) الحسن الديلمى (ره ) باسناده عن رجاله الى حماد السندى ،⁽⁹⁴⁶⁾ عن ابى عبدالله عليه السلام و قد ساله سائل عن قول الله عز و جل : و انه فى ام الكتاب لدينا لعلى حكيم ، قال : هو اميرالمومنين عليه السلام .
و از تاويلات آيه روايتى است كه حسن بن (ابى ) الحسن ديلمى (ره ) با سند خود از رجال حديث از حماد سندى (سمندرى - ظ) نقل نموده كه چون شخصى از امام صادق عليه السلام از معناى آيه فوق سوال كرد، امام فرمود: او اميرمومنان عليه السلام است .
و ما رواه محمد بن العباس باسناده عن الرضا عليه السلام ⁽⁹⁴⁷⁾ و قد تلا هذه الاية : و انه فى ام الكتاب لدينا لعلى حكيم ، قال : على بن ابى طالب عليه السلام .
و نيز روايتى كه محمد بن عباس (ابن ماهيار) با سند خود از حضرت رضا عليه السلام آورده است كه حضرت اين آيه را خواند و فرمود: مراد على بن ابى طالب عليه السلام است .
و روى عنه عليه السلام انه سئل : اين ذكر على فى اما الكتاب ؟ فقال : فى قوله سبحانه : اهدنا الصراط المستقيم و هو على عليه السلام .
و از آن حضرت عليه السلام روايت است كه از حضرتش پرسش شد: نام على در كجاى ام الكتاب ذكر شده است ؟ فرمود در قول خداى سبحان : ما را به راه راست هدايت كن كه آن (راه ) على عليه السلام است .
و باسناده عن اصبغ بن نباتة قال : خرجنا مع اميرالمومنين عليه السلام حتى انتهينا الى صعصعة بن صوحان ، فاذا هو على فراشه ، فلما راى عليا عليه السلام خف له ، فقال له على عليه السلام : لا تتخذن زيارتنا اياك فخرا على قومك . فقال : لا، يا اميرالمومنين ولكن ذخرا و اجرا، فقال له : و الله ما علمتك الا خفيف الموونة كثير المعونة . فقال صعصعة : و انت والله يا اميرالمومنين انك ما علمتك الا بالله لعليم ، و ان الله فى عينك لعظيم ، و انك فى كتاب الله لعلى حكيم ، و انك بالمومنين رووف رحيم .
و با سند خود از اصبغ بن نباته روايت كرده است كه : با اميرمومنان عليه السلام بيرون شديم تا به صعصعة بن صوحان رسيديم ، وى بر بستر خويش آرميده بود، تا چشمش به على عليه السلام افتاد از جا برجست ، على عليه السلام به او فرمود: آمدن ما به زيارتت را مايه فخر و مباهات بر قوم خود قرار مده ، عرض كرد: نه ، يا اميرمومنان ، ولى ذخيره و پاداشى (براى آخرتم ) قرار مى دهم . امام به او فرمود: به خدا سوگند تو را جز اين نمى دانم كه مرد كم هزينه و پركارى هستى ، صعصعه گفت : ولى شما اى اميرمومنان ، من شما را جز اين نمى دانم كه بسيار به خدا عليم ، خدا در نظرت بس ‍ عظيم ، تو در كتاب خدا على و حكيم ، و به مومنان بس رئوف و رحيمى .
و فى دعاء يوم الغدير: و اشهد انه الامام الهادى الرشيد اميرالمومنين الذى ذكرته فى كتابك ، فانك قلت : و انه فى ام الكتاب لدينا لعلى حكيم . ⁽⁹⁴⁸⁾
و در دعاى روز غدير آمده است : و گواهى مى دهم كه او پيشواى رهنما و رشيد و اميرمومنان است ، همو كه در كتاب خود از او ياد كردى آن جا كه گفتى : و همانا او در ام الكتاب نزد ما على و حكيم است .
و فى تاويل الايات : حم ، و الكتاب المبين ، انا انزلناه فى ليلة مباركة انا كنا منذرين ، فيها يفرق كل امر حكيم ، ⁽⁹⁴⁹⁾ عن الكافى عن يعقوب بن جعفر بن ابراهيم ، قال : كنت عند ابى الحسن عليه السلام و قد اتاه رجل نصرانى و ساله عن مسائل ، منها ان قال له : اسالك اصلحك الله ؟ قال : سل ، فقال : اخبرنى عن كتاب الله الذى انزل على محمد صلى الله عليه وآله و نطق به ، ثم وصفه بما وصفه ، و ان له تفسيرا ظاهرا و باطنا، فقوله عز و جل : حم ، و الكتاب المبين - الاية ، ما تفسيرها فى الباطن ؟ فقال : اما حم ، فمحمد صلى الله عليه واله و هو فى كتاب هو الذى انزل عليه ، و هو منقوص الحروامير المؤ منين و اما الكتاب المبين فهوا اميرالمومنين عليه السلام . و اما الليلة المباركة فهى فاطمة عليهاالسلام . و قوله : فيها يفرق كل امر حكيم يقول : يخرج منها خير كثير: رجل حكيم ، و رجل حكيم . ⁽⁹⁵⁰⁾
و در تاويل الايات در تفسير آيه : حم ، سوگند به اين كتاب روشن ، همانا آن را در شبى مبارك فرو فرستاديم ، ما همواره هشدار دهنده بوده ايم ، هر امر استوارى (مجملى ) در آن جدا (مفصل ) گردد از كتاب كافى از يعقوب بن جعفر بن ابراهيم روايت كرده كه گفت : نزد ابوالحسن (امام كاظم ) عليه السلام بودم كه مردى نصرانى خدمت حضرت رسيد و از او مسائلى پرسيد، از جمله گفت : خدا سلامتت بدارد آيا بپرسم ؟ فرمود: بپرس ، گفت : به من خبر ده از كتاب خدا كه بر محمد صلى الله عليه و آله نازل فرموده و بدان سخن گفته و براى آن اوصافى بيان داشته و اين كه آن را تفسيرى ظاهرى و باطنى است ، اين آيه : حم ، سوگند به اين كتاب روشن ... تفسير باطنيش چيست ؟ فرمود: حم محمد صلى الله عليه وآله است كه در كتاب هود كه بر او نازل شده به صورت منقوص الحروف آمده است . اما كتاب روشن اميرمومنان عليه السلام ، و شب مبارك فاطمه عليهاالسلام مى باشد. و اين كه فرموده : هر امر استوارى در آن جدا و مفصل مى گردد مراد اين است كه خير بسيارى از او (فاطمه ) بيرون مى شود: مردانى حكيم يكى پس از ديگرى . (يعنى ائمه معصومين عليهم السلام ).
و فى بعض كتب العامة عن ابن عباس قال : و الله لقد اعطى على تسعة اعشار العلم ، و ايم الله لقد شارككم فى العشر العاشر رواه الطبرى . ⁽⁹⁵¹⁾
و در بعضى از كتابهاى عامه از ابن عباس روايت است كه گفت : به خدا سوگند نه دهم علم به على عليه السلام داده شده ، و به خدا سوگند ياد مى كنم كه در يك دهم باقى نيز با شما شريك است . اين روايت را طبرى روايت كرده است .
وفيه عن علقمة بن عبدالله قال : كنت عند النبى صلى الله عليه واله فسئل عن على عليه السلام ، فقال : قسمت الحكمة عشرة اجزاء، فاعطى على عليه السلام تسعة اجزاء، و الناس جزعا واحدا.⁽⁹⁵²⁾
و در همان كتاب آمده است كه : از علقمه بن عبدالله روايت است كه گفت : نزد رسول خدا صلى الله عليه و آله بودم كه درباره على عليه السلام از حضرتش سوال شد، فرمود: حكمت به ده جزء تقسيم شده ، نه جزء به على عليه السلام داده شده و يك جزء به ساير مردم .
و فى الكافى باسناده عن سورة بن كليب ، عن ابى عبدالله عليه السلام : و الله يا سورة ، انا لخزان علم الله فى السماء، و خزان علم الله فى الارض . ⁽⁹⁵³⁾
و در كافى از سورة بن كليب روايت است كه امام صادق عليه السلام بدو فرمود: اى سوره ، به خدا سوگند همانا ما گنجينه داران علم خدا در آسمان و گنجينه داران علم خدا در زمين مى باشيم .
و فى تاويل الايات فى تفسير: الرحمن ، علم القرآن ، خلق الانسان ، علمه البيان ، عن ابى الحسن الرضا عليه السلام قال : ذاك اميرالمومنين عليه السلام ، علمه الله سبحانه بيان كل شى ء يحتاج اليه الناس .⁽⁹⁵⁴⁾
و در تاويل الايات در تفسير آيه : خداى رحمن ، قرآن را ياد داد، انسان را آفريد، بيان را به او آموخت از حضرت رضا عليه السلام روايت كرده كه فرمود: او (انسان ) اميرمومنان عليه السلام است كه خداى سبحان بيان آن چه را كه مردم بدان نيازمندند به او آموخت .
و عن الاحتجاج باسناده الى عبدالله جعفر الحميرى ، باسناده عن ابى عبدالله عليه السلام انه قال : نحن و الله نعلم ما فى السماوات و ما فى الارض و ما فى الجنة و ما فى النار و ما بين ذلك . قال حماد: فنهضت اليه النظر فقال : يا حماد ان ذلك فى كتاب الله ، يقولها ثلاثا ثم تلاه : يوم نبعث من كل امة شهيدا عليهم من انفسهم و جئنابك شهيدا على هولاء و نزلنا عليك القرآن (الكتاب - صح ) تبيانا لكل شى ء و هدى و رحمة و بشرى للمسلمين ⁽⁹⁵⁵⁾ انه من كتاب الله الذى فيه تبيان كل شى ء يحتاج الناس اليه .⁽⁹⁵⁶⁾
و از احتجاج با سندش تا عبدالله بن جعفر حميرى و او با سندش از امام صادق عليه السلام روايت كرده كه فرمود: به خدا سوگند ما آن چه در آسمان ها و زمين و در بهشت و دوزخ و ميان آن هاست را ميدانيم . حماد گفت : نگاه چشمم بدو خيره شده ، حضرت سه بار فرمود: اى حماد، اين در كتاب خداست ، سپس اين آيه را خواند روزى كه از ميان هرامتى گواهى بر خودشان برانگيزيم و تو را گواه بر آنان (گواهان يا امت اسلام ) بياوريم ، و قرآن را بر تو فرو فرستاديم براى بيان همه چيز و هم هدايت و رحمت و مژده براى مسلمين ، اينها (كه گفتم ) از كتاب خداست كه بيان آن چه مردم بدان نيازمندند در آن هست .
وفى تاويل الايات عن الحسن بن (ابى ) الحسن الديلمى باسناده عن ابى الحسن موسى عليه السلام فى تفسير:ن ، والقلم و ما يسطرون : فالنون اسم لرسول الله صلى الله عليه و آله ، و القلم اسم لامير المومنين عليه السلام ، و لايخفى ان هذا موافق لما جاء من اسمائه مثل طه و يس و ص و ق .⁽⁹⁵⁷⁾
و در تاويل الايات از حسن بن (ابى ) الحسن ديلمى با سندش از امام كاظم عليه السلام روايت كرده كه در تفسير: ن ، و سوگند به قلم و آن چه مى نگارند فرمود: نون نام رسول خدا صلى الله عليه و آله و قلم نام اميرمومنان عليه السلام است . پوشيده نماند كه اين موافق ديگر نامهاى حضرت است كه در قرآن آمده چون : طه ، يس ، صاد و قاف .
و فى بصايرالدرجات قال : قال ابوجعفر عليهماالسلام : لقد سئل العالم مسالة لم يكن عنده جواب ، و لقد سال العالم عن موسى مسالة لم يكن عنده جواب ، و لو كنت بينهما لاخبرت كل واحدا منهما بجواب مسالته ، و لسالتهما عن مسالة لايكون عندهما جواب . ⁽⁹⁵⁸⁾
و در بصائر الدرجات (است كه راوى ) گويد: امام باقر عليه السلام فرمود: همانا از علم (حضرت خضر توسط موسى عليه السلام ) مساله اى پرسش شد كه جوابى حاضر نداشت ، و عالم نيز از موسى مساله اى پرسيد كه جوابى حاضر نداشت ، و اگر من ميان آن دو بودم هر كدام را از پاسخ مساله اش خبر ميدادم ، و از هر دو سوالى مى كردم كه هيچ كدام جوابى نداشتند.
و فى بصايرالدرجات عن ابى عبدالله عليه السلام : لو كنت بين يدى موسى و الخضر لاخبرتهما انى اعلم منهما، و لانباتهما بما ليس فى ايديهما. ⁽⁹⁵⁹⁾
و در بصائرالدرجات از امام صادق عليه السلام روايت است كه : اگر در برابر موسى و خضر بودم آن دو را خبر مى دادم كه از هر دو داناترم ، و آن دو را خبر مى دادم از آن چه كه در دست نداشتند.
و فى بصايرالدرجات عن عبدالله بن الوليد: قال لى ابوعبدالله عليه السلام : اى شى ء يقول الشيعة فى موسى و عيسى و اميرالمومنين عليهم السلام ؟ (قلت : يقولون : ان عيسى و موسى افضل من اميرالمومنين عليه السلام ) ⁽⁹⁶⁰⁾ فقال : يزعمون ان اميرالمومنين عليه السلام قد علم ما علم رسول الله صلى الله عليه و آله ؟ فقلت : نعم ، و لكن لا يقدمون على اولى العزم من الرسل احدا، قال ابوعبدالله عليهم السلام فخاصمهم بكتاب الله . قلت : و (فى ) اى موضع منه اخاصمهم ؟ قال : قال الله تبارك و تعالى : (لموسى ) و كتبنا له فى الالواح من كل شى ء موعظة ⁽⁹⁶¹⁾ علمنا انه لم يكتب لموسى كل شى ء. و قال الله تعالى لعيسى عليه السلام : و لابين لكم بعض الذى تختلفون فيه . ⁽⁹⁶²⁾ و قال تبارك و تعالى لمحمد صلى الله عليه و آله : و جئنابك شهيدا على هولاء، ونزلنا عليك الكتاب تبيانا لكل شى ء ⁽⁹⁶³⁾ علما.⁽⁹⁶⁴⁾
و در همان كتاب از عبدالله بن وليد روايت است كه گفت : امام صادق عليه السلام به من فرمود: شيعيان من درباره موسى و عيسى و اميرمومنان عليهم السلام چه مى گويند؟ (گفتم : مى گويند: موسى و عيسى از اميرمومنان عليه السلام افضل اند) فرمود: آيا معتقديد كه اميرمومنان عليه السلام مى دانست آن چه را كه رسول خدا صلى الله عليه و آله مى دانست ؟ گفتم : آرى ، ولى هيچ كس را بر رسولان اولواالعزم مقدم نمى دارند، فرمود: با كتاب خدا با آنان احتجاج كن ، گفتم : با چه قسمتى از آن به بحث پردازم ؟ فرمود: خداى متعال (درباره موسى عليه السلام ) مى فرمايد: و ما براى او در الواح از هر چيزى موعظه اى نوشتيم از اينجا پى ميبريم كه همه چيز براى موسى عليه السلام نوشته نشده بود؛ و درباره عيسى عليه السلام فرموده : و تا بيان كنم بر شما پاره اى از آن چه را كه درباره آن اختلاف داريد ؛ وبه محمد صلى الله عليه وآله فرموده است : و تو را گواه بر آنان مى آوريم ، و كتاب را بر تو نازل كرديم براى بيان هر چيزى يعنى علم هر چيزى .
و فى بصايرالدرجات عن ابى جعفر و ابى عبدالله عليهماالسلام قال : ان الله خلق اولى العزم من الرسل و فضلهم بالعلم ، و اورثنا علمهم ، و فضلناهم على علمهم ، و علم رسول الله صلى الله عليه و آله ما لم يعلموا، و علمنا علم الرسول صلى الله عليه واله و علمهم . ⁽⁹⁶⁵⁾
و در بصائر الدرجات ازامام باقر و امام صادق عليهما السلام روايت كرده كه فرمودند: خداوند رسولان اولى العزم را آفريد و آنان را با دادن علم برترى بخشيد، و علم آنان را به ما به ارث داد، و ما از نظر علم بر آنان برترى داريم ، و رسول خدا صلى الله عليه وآله چيزهايى مى دانست كه آنان نمى دانستند و ما علم رسول خدا و علم آنان را مى دانيم .
و فى كتاب مطالب السوول عن حلية الامام الحافظ، عن عبدالله قال : كنت عند رسول الله صلى الله عليه و آله فسئل عن على عليه السلام ، قال : قسمت الحكمة عشرة اجزاء، فاعطى على تسعة اجزاء، و الناس جزعا واحدا. ⁽⁹⁶⁶⁾
و فى الكافى عن ابى عبدالله عليه السلام قال : كان فى ذوابة سيف رسول الله صلى الله عليه و آله صحيفة صغيرة . فقلت لابى عبدالله عليه السلام : اى شى ء كان فى تلك الصحيفة ؟ قال : هى الاحرف التى يفتح كل حرف الف حرف . قال ابوبصير: قال ابوعبدالله عليه السلام : فما خرج منها حرفان حتى الساعة . ⁽⁹⁶⁷⁾
و در كافى از امام صادق عليه السلام روايت است كه : در بند شمشير رسول خدا صلى الله عليه و آله ورقه كوچكى بود. گفتم : در آن ورقه چه بود؟ فرمود: حروفى است كه هر حرفى هزار حرف ديگر را مى گشايد. ابوبصير گويد: امام صادق عليه السلام فرمود: تا به حال فقط دو حرف آن بيرون آمده است .
و فى الكافى عن ابى عبدالله عليه السلام قال : لما حضر رسول الله صلى الله عليه و آله الموت دخل عليه على عليه السلام فادخل راسه ثم قال : يا على ، اذا انا مت فغسلنى و كفنى ، ثم اقعدنى و اسالنى و اكتب . ⁽⁹⁶⁸⁾
و در كافى از امام صادق عليه السلام روايت است كه : چون زمان رحلت رسول خدا صلى الله عليه واله فرا رسيد على عليه السلام وارد شد، حضرت سر او را داخل (روانداز خود) كرد و فرمود: اى على ، چون دار فانى را وداع گفتم ، مرا غسل داده كفن نما، سپس مرا بنشان و از من بپرس و پاسخهاى مرا بنويس .
و فى الكافى عن ابى عبدالله عليه السلام : قال رسول الله صلى الله عليه و آله لعلى عليه السلام : اذا فرغت من غسلى و كفنى فخذ بجوامع كفنى و اجلسنى و اسالنى عما شئت ، فو الله لا تسالنى عن شى ء الا اجيبك .⁽⁹⁶⁹⁾
و در كافى از امام صادق عليه السلام روايت است كه رسول خدا صلى الله عليه وآله به على عليه السلام فرمود: چون از كار غسل و كفن من فارغ شدى اطراف كفنم را بگيرو مرا بنشان و از آن چه مى خواهى بپرس ، كه به خدا سوگند چيزى از من نمى پرسى جز آن كه پاسخ تو را خواهم داد.