Belgelendiği zaman zarfı ve kullanılan yazı çeşidi
Lecoq
1989, Prof. Dr. Jost Gippert 1996
(Türkçeye
çeviri: Asmêno Bêwayir)
DOĞU-İRANİ |
BATI-İRANİ |
Eski İrani Diller (Belgelenen çağdan Akamenit çağına kadar) |
|
Avesta
Dili: M.Ö. 10. 5. yy.
? |
KUZEYBATI-İRANİ: Medce: Kuzeybatı-İran; sadece Eski Farsçanın medizmlerinde |
Sakça-İskitçe-Sarmatça: sadece isimler belgeli (Herodot) |
GÜNEYBATI-İRANİ: Eski Farsça: M.Ö. 6.-4. yy. Güneybatı-İran; Eski Farsça çivi yazısı |
Orta İrani Diller (Büyük İskenderden İslamlaşma çağına kadar) Arami Alfabesinden türeme alfabeler |
|
KUZEYDOĞU-İRANİ: Alanca: Karadenizin kuzeyinde; sadece isimler Soğdca: M.S. 4.-10. yy. Doğu-Özbekistan, Tacikistan, Kırgızistan Harzemce: M.S. 2.-12. yy. Batı-Özbekistan; öz alfabe, sonradan Arap alfabesi Baktrice: M.S. 2. yy. Kuzey-Afganistan, Sovyetler Birliği; Yunan alfabesi |
KUZEYBATI-İRANİ: Part dili: M.Ö. 1.yy. M.S. 3. yy. Kuzeybatı-İran |
|
|
GÜNEYDOĞU-İRANİ: Sekçe: M.S. 7.-10. yy. Sinkiang (Çin); Brahmi alfabesi |
GÜNEYBATI-İRANİ: Orta Farsça: M.Ö. 4. yy. M.S. 9. yy. Güneybatı-İran |
|
|
Yeni İrani Diller (İslamlaşma çağından sonra) Uyarlanmış Arap alfabesi, Sovyetler Birliğinde Kiril alfabesi; bazılarında yazı diline geçilmemiş |
|
KUZEYDOĞU-İRANİ: Osetçe (Yeni İskitçe?): 10. yy.dan sonra Rusya, Gürcistan; başlarda Gürcü alfabesiyle Yağnobca (Yeni Soğdice?): Semerkantın güneyinde, eskiden Tacikistan |
KUZEYBATI-İRANİ: Gurgan (Hyrkan, Cürcan) Grubu: Beluçça, Sengserce; Goranca, Zazaca (Dımıli)
Karman Grubu: Kürtçe: 11. yy.dan sonra Arap, Kiril ve Latin alfb. Merkez lehçeleri (İsfahan çevresinde) Sivendce (Şirazın kuzeyinde)
Med-Hazar Grubu: Gilanca, Mazenderanca, Simnanca, Sorhece; Talişçe, Āzerī |
|
|
GÜNEYDOĞU-İRANİ: Pamir-Grubu: - Vahça
-
Yazgulamça, - Sangleççe-İşhkaşmi-Grubu
Paşto-Grubu: Paşto; Yidğa, Munji
Ormuri, Paraçi |
GÜNEYBATI-İRANİ: Farsça: 9. yy.dan sonra (İran, Afganistan vs.) Tacikçe: 9. yy.dan sonra (Tacikistan vs.) Fārs havzasının lehçeleri Tatça (Azerbaycan) |
diğer kaynaklar:
İrani dillerin soyağacı - dikey evrim