Frankfurt de Enstitüyê Zazaki niya ro

 


Suka Almanya Frankfurt (Main) de merdumê ilmê zıwani, roştberi, nuskar u senatkari amey têhet, Enstitüyê Zazaki na ro. Çıqa ke karê bürokrasiye tenê ant, axıri Ensitüy mehkeme ra tesdiq gırewt, tescıl bi. No enstitüyo verêno ke hem esasname (tüzük) de, hem ki (zi) pratik de Zazaki zıwanê do xoser vêneno.

Nameo ke tescıl bi, noyo: Verein zur Förderung der Zaza-Sprache – Enstitüyê Zazaki e.V.

 

Zazaki aidê komê zıwananê İrankiyano, zıwanê do İrankiyo zımeo rocawano. Zıwananê zey Farski, Kurdki, zafêr Beluçki, Goranki, Sengserki, Mazenderani, Talışi, Sımnanki uêb ra nezdiyo. Mabênê Mezopotamya zımey u Anadoliye de texminen 3-4 milyon insani Zazaki qısey kenê (qal kenê). Tırki u Kırdaski ra tepeya hetê reqemi ra zıwanê hirêino. Tesbitê ilmdaranê zıwani ra gore kokê Zazaki (Dımılki, Kırmancki, Zonê Ma) reseno zımey (şımalê) İrani mıntıqa Deylemi (Gilan). Hetê tarixi ra ki Partki u zıwanê Ewısta (Avesta) ra nezdiyo.

 

Heta roca ewroêne Zazaki zıwano resmi nêbi, tek tenya be qesey kerdene ra ardo na roce. Labelê anci ki gorey şert u şurtê xo rınd pay ra mendo, edebiyato qıseykerde u xezna xo dewletiya. Heto jew ra ke tarix de elifba xo nêvıraşta, edebiyatê xoyo nuşte hama çınê biyo, heto bin ra ki ilankerdışê Cumhuriyetê Tırkiya ra dıme namey „Tırk-kerdene“ ra dewleta zordeste no zıwan men kerd, taliyê nê zıwani xırabın şi. Zazaki u zıwanê bini welatê xo de, xo be xo rê kerd tohmete, vıst (fist) bınê bandıre. Kami ke kerdêne ke zıwanê xo de bınusno ya ki zıwan u kamiya şarê xo sero qurde bıkero, sero tedqiqat vırazo, ceza werdêne, kewtêne hepıs. Halbıke heqa insania tewr tabiya ke zıwanê xo qısey bıkero, pê bınusno, qezeta u kıtaban veco, ey raver bero.

Cumhuriyeti ra raver ki taê çımean de, şarê teberi ki Zazaki u mıleto Zaza ğelet name ya ki tesnif kerdi bi. zıwan u kamiye sero hona ki hukmê veri, ğelet-zanıtene, qalıbi, statukoy, estê. Ferdê qewmi nêzanê, xo şarê teberi rê aşkera bıkerê. Hama hama qet qısebendê ya ki ansiklopediyê de name “Zaza” ya ki “Zazaki” nêvêreno.

Dewlete zıwanê xoyo resmi na ro, radon u qezeta u edebiyat, peydêna televizyon de tek teyna Tırki bi. Heni kerd qafıka mılleti ke Tırki qıymetın bi, zıwanê mehelliyê bini bêqıymeti biy, caê de nêvêrdêne. Mekteban de cebr u zor ra Tırki salıx diya. Dewan de Zazaki çıqa ke qısey biyêne ki, politika dewleta zıwani kewti biye kar, şari pede huwiyet u zıwanê xo ra şerm kerdêne, keyan (çêan) de zıwanê ma u piyê xo qısey nêkerdêne, be domananê (qıcanê) xo salıx nêdayne, cı nêmusnayne (nêmotêne). Dewlete seba ke inkar bıkero, poltika „lehçe“y vete. Zazaki kerd diyalekt ya ki şive, kamiya (huwiyetê) şari kerd „kamiya bıni“ (alt-kimlik) ke salê şar xo ro megıno, xo ra düri kewo, zıwan u zagon (kultur) u kamiya xo xam bo. Heyf ke hona ewro ki taê politika „lehçe“y dıme raê, cı ra nêvısiyenê. Peyê coy insani kewti ra zıwan u kokê xo dıme, saiya raya ilmi ra siyasetê inkar u „lehçe“y iflas kerd.

Welatê Zazaano ke hetê ekonomiye ra quwetın niyo, xeylê tenan dewê xo terk kerdi, şiy ğeribiye. Feqet politika dewlete heni kewta damaranê şari ke metropolanê Tırkiya de bo, Ewropa de bo, bılxassa mılleto Zazao Elewi zıwanê xo bi xam, domanê qıci Zazaki nêmusay. Mıllet kewt halo henên ke pil u qıci nêşa (nêşkiya) zıwanê ma u piyê xo ra jübini de, merdumanê xo de qısey bıkero.

 

Zıwani, zagoni, rengê dınyaê. Zıwan, senatê da insanio ke tek cı xaso. Tarix, kultur, ray u itıqat, roh, edebiyat, her çiyê xo tedero. Merdum xo pê zıwani ifada keno. Ma nêwazenime ke rengê na dınya werte ra wedariyê, vini .

Zazaki sindorê vini-biyaene dero. Eserê xoyê nuştey zaf şenıkê (taê), hona gıran gıran yeno nuştene. Merdumê ilmi ki nae anê zıwan: eke temelê nê zıwani meerziyo, dı-hirê acan (neslan) ra tepeya beno vini.

Sersebetê halê nê zıwani politika dewleto. Na ri ra ma hona sıfte derime. Gereke bıngehê (himê) nê zıwani xırt cıerziyo, her çi bıvıraziyo. Çıke zordestan nêverdao no zıwan ki dos bo, kıtaban de, tebera her ca de, ofisan de, mekteban de, televizyon u radon de qısey bo, bınusiyo, bımusiyo. Maê ke nê zıwani qısey kenime, tek destevera ma ra yena ke nê zıwani pê qılawuzê raya ilmi pay ra verdime.

 

Nezdiyê se (100) serro ke Zazaki ilm de zıwanê do xoser qebül beno, labelê xebera alemi nae ra xeylê zeman çınê biye. Na raştiye nê vist serranê peyênan de veciyê meydan. Roştberan u nuskaran çıqa ke pêserokan u kıtabanê xo de na arde zıwan, zafeteni welat de hona nêzanenê; taê ki çımanê xo nanê werê.

Heta nıka Enstitüyê Zazaki çınê bi ke tek teyna zıwan sero bo. Cemaet u enstitüyê kulturi estê ke Zazaki sero ki gınenê. Feqet enstitüyê zıwanio ilmi gereke bıbiyêne ke merdumê ilmê zıwani tede ca gênê, be na qeyde ki Zazaki temsil bo.

Awa ke Ewropa, bılxassa Almanya de Zazaki sero tedqiqati vıraziyaê, ilmdar u roştberi sero vınderdê, kıtab u mecmuaê ilmi u folkloriki vetê, hal-weziyetê zıwani welati de zaniyeno, ma xo rê ğeribiye de imkan di ke Enstitüyê Zazaki ronime. Gereke welatê nê zıwani de enstitü ronayne, feqet welat de merdumê zıwanê ilmi, akademisyeni hama hama çıniyê. Axıri nê gami ki şonê, welat de resenê herunia xo.

 

Ezaanê ronaoğan miyan de merdumê ilmê zıwaniê ke Zazaki sero gureyaê, pêserok u kıtabi vetê, senatkari, nuskari, şair u doskari, Dr. Jost Gippert, Dr. Agnes Korn, C.M. Jacobson, M. Sandonato, X. Çelker, Hawar Tornêcengi, Hesen Usên Bor, Cemal Taş, Memed Ali (ZeleMele), H. Cansa, Nevzat Gedik, Asmêno Bêwayir u ê bini tede ca gênê.

 

Ma nıka ra şenime (beşar kenime) ke nuşte u tekstanê lawıkan u kılaman, kıtaban hetê imla raşt kerime ya ki name pıranaene rê wesiqa vecenime, tesdiq kenime ke zıwanê do henên (wınasin) esto ke name daire de qebül bo, domanan (qıcan) ra nê.

Hona ke Enstitü tesdiq (e.V.) nêgırewti bi, taê sukan de ezaanê diwanê idarey kursê salıxdaena Zazaki dayne, projey qısebendê Zazaki-Tırki nay bi ro.

Pela mawa interneti ki nezdi ra bena hazıre: www.zazaki-institut.de

Fêl u emelê Enstitüyê Zazaki ke bıdekeriyê, zafê. Ma taê emeli nay ro xo ver, zey: Projey qısebendi (ferheng/sözlük) raver berdene; diyalektan ser, jew zıwano standard ser gurenayış (bılxassa seba zıwanê kolektifi); vetena kıtabanê terbiyetê mektebi (eğitimi) u ê domanan. Peyê coy imkan ke bi, pêserokê (dergiyê) da ilmiye niyet kenime vecime.

 

Enstitüyê Zazaki tek teyna be emegdaranê xo ra nê, ezaanê xo ra pia lıngan ser maneno. Coke ra ma zerri kenime ke şıma ki Enstitüyê ma rê eza bê.

 

 

Weş u war bımanê!
Diwanê İdarey

 

Frankfurt, Paiza Wertêne (Tişrino Verên) 2004



Adrese:
Enstitüyê Zazaki

Postfach 90 04 68

60444 Frankfurt/M.
Almanya

e-mail: zazaki-institut@web.de

pela interneti: www.zazaki-institut.de


Hesabê Panga:

Enstitüyê Zazaki e.V.

Frankfurter Volksbank

Konto-Nr.: 7100 9037 03

BLZ: 501 900 00

BIC: FFVBDEFF

IBAN: DE19 5019 0000 7100 9037 03



Zaza-Sprachinstitut in Frankfurt am Main gegründet

 


In Franfurt/Main sind SprachwissenschaftlerInnen, AutorInnen, Intellektuelle, ForscherInnen und KünstlerInnen zusammengekommen und haben ein Zaza-Sprachinstitut gegründet. Nach einigen bürokratischen Schwierigkeiten wurde der Verein letztendlich vom Amtsgericht anerkannt Dieses ist das erste Sprachinstitut, das das Zazaki sowohl in der Satzung als auch in der Praxis als eine eigenständige Sprache ansieht.

Das Institut wurde unter dem Namen Verein zur Förderung der Zaza-Sprache – Enstitüyê Zazaki e.V. ins Vereinsregister eingetragen.

 

Das Zazaki gehört dem nordwestiranischen Zweig der iranischen Sprachgruppe der Indo-Europäischen Sprachfamilie an. Es ist also mit Sprachen wie Persisch, Kurdisch, eher aber mit dem Balochi, Mazenderani, Taleshi, Semnani, Sangsari, Gorani verwandt. Die Zaza-Sprache wird von etwa 3-4 Millionen Menschen zwischen den Grenzen Anatoliens und Nord-Mesopotamiens gesprochen. Es ist nach Türkisch und Kurdisch die dritthäufigst gesprochene Sprache in diesem Gebiet. Laut linguistischen Forschungen und Analysen stammt das Zazaki ursprünglich aus dem Norden Irans, aus dem Gebiet Daylam in Gilan. Historisch ist eine Nähe zum Parthischen und dem Avesta festzustellen.

 

Bis zum heutigen Tage konnte sich die Zaza-Sprache nicht zu einer Schriftsprache entwickeln; sie wurde und wird mündlich überliefert. Den Umständen entsprechend jedoch besitzt sie einen reichen Wortschatz und eine mündliche Literatur. Das Fehlen einer Schriftsprache und eines gemeinsamen Alphabets, sowie die nach der Gründung der türkischen Republik im Namen der Türkisierung geführte Sprachpolitik gegenüber den anderen Ethnien stellte für das Zazaki einen großen Nachteil dar.  Versuche, ethnische und linguistische Forschungen anzustellen oder die Sprachen zu verschriftlichen, führten bis zu Verurteilungen und Gefängnisstrafen - als eine Folgen von Verbot, Repressionen und einer Ächtungspolitik gegenüber dem Zazaki und andere Minderheitensprachen. Dabei ist es das natürlichste Recht eines Menschen, seine Sprache zu sprechen und sie schriftlich zu pflegen.

Auch wurden die Zazas und das Zazaki schon vor der Gründung der Republik falsch klassifiziert. Über die Sprache und die Ethnie gibt es bis heute noch Vorurteile und Stereotypen. Angehörige dieses Volkes haben Schwierigkeiten, sich gegenüber der Außenwelt zu erklären und zu beschreiben. In kaum einem Wörterbuch oder Lexikon sind die Begriffe „Zaza“ oder „Zazaki“ aufzufinden.

Nachdem der Staat seine Amtssprache kundgab, war die einzig gültige Sprache in den Medien und in der Literatur das Türkische. Es wurde propagiert, dass Türkisch hochgeschätzter sei als die Regionalsprachen, die ja unbrauchbar und nicht anerkannt waren. In den Schulen wurde mit Gewalt türkisch gelehrt. Es wurde in den Dörfern zwar noch weiterhin Zazaki gesprochen, doch aufgrund der Sprachpolitik des Staates begann man bereits, sich der eigenen Identität und Muttersprache zu schämen und zu Hause weder Zazaki zu sprechen noch es den Kindern beizubringen. Der Zweck der „Dialekt-“ und „Sub-Identitäts“-Politik des Staates war es, seine Leugnungs- und Entfremdungspolitik von Sprache und Selbstidentität zu vereinfachen. Die Zaza-Sprache erhielt von dieser Politik ihren Teil ab und wurde zu einem Dialekt degradiert, die ethnische Identität zu einer „Sub-Identität“ erklärt. Letzten Endes musste die Leugnungs- und Dialektpolitik vor der Wissenschaft kapitulieren.

Da das Zaza-Land wirtschaftlich schwach ist, mussten viele Menschen ihr Land verlassen und sich in die Fremde begeben. Leider wurde die Sprachpolitik bis ins Unterbewusstsein eingeprägt, so dass die Haltung gegenüber der eigenen Muttersprache und die Entfremdung auch in den türkischen Metropolen und in Europa besonders bei den Zaza-Aleviten sich fortsetzte, die Erziehungssprache nicht mehr Zazaki war. Dies ging so weit, dass Kinder weder mit Ihren Verwandten in der Heimat noch innerhalb der Familie in Ihrer Muttersprache mit den Älteren kommunizieren konnten.

 

Sprachen und Kulturen sind die farbige Vielfalt dieser Erde. Die Sprache ist ein dem Menschen eigenes Kunstwerk, in dem sich Geschichte, Kultur, Seele, Glaube, kurz gesagt alles verbirgt. Sie ist das Kommunikationsmittel der Menschen. Wir möchten nicht, dass diese Vielfalt ausstirbt.

Die Zaza-Sprache ist eine vom Aussterben bedrohte Sprache. Es gibt zu wenig schriftliche Werke, sie wird erst seit zwei Jahrzehnten verschriftlicht. Sollten die Grundsteine zur Erhaltung der Sprache nicht gelegt werden, würde die Sprache nach zwei bis drei Generationen aussterben.

Der Grund der heutigen Situation der Sprache ist die Sprachpolitik des Staates. Wir sind erst am Anfang unserer Arbeit. Das Fundament zur Aufrechterhaltung und Pflege der Sprache muss gelegt werden. Aufgrund der Repressionen gab es keine Möglichkeit, diese Sprache aufrecht zu erhalten, zu Pflegen, darüber Forschungen zu betreiben, zu verschriftlichen, in den Medien auszustrahlen und in den Arbeitsplätzen, in den Schulen und Ämtern freizügig zu sprechen. Nur wir als Muttersprachler können sie mit Hilfe der Linguistik aufrecht erhalten und pflegen.

 

Obwohl lange Zeit ohne das Wissen vieler, wird seit fast hundert Jahren in der Linguistik das Zazaki als eine eigenständige Sprache gesehen. Jedoch besonders in den vergangenen zwanzig Jahren wurde versucht, Zaza mittels Zeitschriften und Büchern der Zaza Intelligentia und der Sprachforschung öffentlich bekannt zu machen. Viele haben bis heute davon nicht erfahren, einige stellen sich auch scheinbar taub.

Bis jetzt gab es kein Institut, das das Zazaki linguistisch als eigenständige Sprache öffentlich vertritt. Es gibt zwar Kulturvereine, die sich für die Pflege der Zaza-Sprache einsetzten, jedoch bedürfte es eines auch aus Linguisten bestehenden Instituts.

Da besonders in Deutschland über das Zazaki geforscht wurde, die Sprach- und Kulturzeitschriften in Europa erschienen und die Situation im Heimatland bekannt ist, hatten wir zunächst hier die Möglichkeit, ein Sprachinstitut zu gründen. Selbstverständlich wäre die Gründung im Heimatland angebrachter, leider gibt es aber dort fast keine akademisch ausgebildete SprachwissenschaftlerInnen. Letztendlich werden die hier eingeleiteten Schritte sich heimatwärts begeben und ihre Ziele erreichen.

 

Wir können als Institut u.a. beim Redigieren von Texten (Bücher, Songtexte) behilflich sein oder bei der Namensgebung von Kindern Zaza-Namen bescheinigen, die Existenz der Sprache und von Personennamen bestätigen.

Schon bevor das Institut ins Vereinsregister eingetragen wurde, leiteten wir Schritte für Zaza-Sprachkurse in verschiedenen Städten sowie eines Gemeinschaftswörterbuchprojektes ein.

Demnächst wird der Verein auch im Internet zu vertreten sein: www.zazaki-institut.de

 

Das Tätigkeitsprogramm des Instituts enthält u.a. die Fortsetzung des Zazaki-Türkisch Wörterbuchprojekts und der Sprachkurse; eine überdialektale Standardisierung der Schriftsprache; pädagogische Kinder- und Schulbücher. Des weiteren noch eine Überlegung der Herausgabe einer linguistischen Zeitschrift.

 

Das Zaza-Sprachinstitut kann nicht allein durch seine aktiven MitarbeiterInnen, sondern nur durch die zahlreiche Unterstützung von Mitgliedern bestehen. Wir wünschen uns vom Herzen, Sie auch als Mitglied  im Institut begrüßen zu dürfen.

 

Bis bald!  Weş u war bımanê!

 

Der Vorstand

 

Frankfurt, Oktober 2004


 


Adresse:
Enstitüyê Zazaki

Postfach 90 04 68

60444 Frankfurt/M.
Almanya

e-mail: zazaki-institut@web.de

pela interneti: www.zazaki-institut.de

Bankverbindung:

Enstitüyê Zazaki e.V.

Frankfurter Volksbank

Konto-Nr.: 7100 9037 03

BLZ: 501 900 00

BIC: FFVBDEFF

IBAN: DE19 5019 0000 7100 9037 03


Frankfurt’ta Zaza Dil Enstitüsü kuruldu

 


Almanya’nın Frankfurt/Main şehrinde dilbilimiciler, aydın, yazar, araştırmacı ve sanatçılar biraraya gelerek bir Zaza Dil Enstiütüsü kurdu. Bürokratik zorlukların zaman almasına rağmen mahkeme (dernek kütüğü) tarafınca onaylanıp tescil edildi. Bu kurum hem tüzükte, hem pratikte Zazaca’yı bağımsız ve başlıbaşına bir dil olarak gören ilk enstitüdür.

Enstitü, Verein zur Förderung der Zaza-Sprache – Enstitüyê Zazaki e.V. adı altında tescil edilmiştir.

 

Zazaca, İrani dil gurubunun Kuzey-Batı koluna ait bir dildir; yani Farsça, Kürtçe, dahası Beluçi, Mazenderani, Talişi, Simnani, Sengseri, Gorani gibi dillerle akrabadır. Kuzey-Mezopotamya ile Anadoldu arasındaki bölgede tahminen 3-4 milyon insan Zazaca konuşmakta. Türkçe ve Kürtçe’den sonra Zazaca sayısal olarak konuşulan üçüncü dildir. Dilbilimcilerin araştırma ve tesbitlerine göre Zaza Dilinin kökü Kuzey-İran’da buluna Deylem (Gilan) havzasına dayanmakta. Tarihsel olarak Part ve de Avesta diline yakınlık arzetmekte.

 

Günümüze dek Zazaca resmi bir dil statüsüne ulaşamamış, sadece konuşma dili olarak kalmıştır. Nitekim bulunduğu koşullara göre değerlendirecek olursak zengin bir sözlü edebiyatına ve kelime hazinesine sahip. Bir yandan yazı dili geleneğinin ve ortak bir alfabenin olmaması, öte yandan Türkiye Cumhuriyeti devletinin ilanından sonraki Türkleştirme adına güdülen yasaklı „azınlık“ dili politikası Zazaca için büyük bir desavantaj olmuştur. Zazaca’ya ve diğer dillere konulan yasak ve utandırma politikası dillerin üzerinde oluşturulan baskı, bu dillerde veya onların ve halkların kimlikleri hakkında yazmaya çalışıldığında alınan ceza ve hapis yargılamalarında belirmiştir. Bir insanın kendi dilini konuşup, yazmak ve geliştirmek kadar doğal bir hak yoktur.

Cumhuriyet’ten önce de bazı kaynaklarca, dahası bu halka yabancı kesim tarafınca Zaza Dili ve halkı yanlış adlandırılıp tasnif edilmiştir. Bu dilin ve kimliğin üzerinde hala da önyargılar yanlış bilgiler, kalıplar ve statükolar mevcut. Toplumun bireyleri kendilerini dışarıya karşı anlatmakta ve açıklamakta güçlük çekiyor. Hemen hemen hiçbir sözlük veya ansiklopedide „Zaza“ veya „Zazaca“ ismi geçmez.

Devlet resmi dilini belirttikten sonra radio, gazete ve edebiyat dili, sonrasında televizyonda tek geçerli dil Türkçe’ydi. Türkçe’nin değerli, diğer yerel dillerin değersiz ve geçersiz olduğu insanlara benimsetilmeye çalışıldı. Okullarda şiddetle ve zorla Türkçe öğretildi. Köylerde her ne kadar hala Zazaca konuşulduysa da, devletin dil politikasından ötürü insanlar dilinden ve kimliklerinden utanç duymaya, evlerde anadillerini konuşmamaya, çocuklarına öğretmemeye başlamıştı. Devletin „lehçe“ ve sonraları „alt kimlik“ politikasının amacı da inkarı ve insanları kendi dilinden ve kimliğinden uzaklaştırıp yabancılaştırmayı kolaylaştırmaktır. Zazaca da bundan nasibini alarak „lehçe“ ilan edildi, insanların etnik kimliği bir „alt-kimlik“ oldu. Ne yazık ki bugün de hala „lehçe“ ve „alt-kimlik“ politikasının peşinden gidenler mevcut. Sonraki halkların aydınlanma ve kendine yönelme sürecinde bilimin de sayesinde inkar ve lehçe politikası iflas etti.

Zaza yurdunun ekonomik açıdan da güçsüz olması birçok insanı köylerini terk edip gurbete gitmeye itmiştir. Fakat devletin politikası artık bilinç altında benimsenmişti ki, dile karşı oluşturulan tutum ve akabindeki yabancılaşma, Türkiye metropollerinde ve Avrupa’da özellikle Zaza Alevileri arasında devam etti, küçük çocuklara Zazaca öğretilmedi. Küçükler büyükleriyle, yurttaki akrabalarıyla anadilinde anlaşamaz hale geldi.

 

Diller, kültürler, dünyanın renkleridir. Dil, sadece insana has olan bir sanat eseridir ki tarihi, kültürü, inancı, edebiyatı, ruhu, her şeyi içerir; insanın kendisini ifade etme aracıdır. Biz, dünyadaki renklerin kaybolmasına, tarihe karışmasına karşıyız.

Zaza Dili, kaybolma sınırına gelmiştir. Yazılı eserleri oldukça az, henüz yazı diline geçmektedir. Dilbilimciler de, bu dilin temeli sağlam bir şekilde atılmadığı taktirde iki-üç nesilden sonra kaybolacağını dile getirmekteler.

Dilin bu hale gelmesinin ana sebebi devletin diller üzerine uyguladığı siyasettir. Bundan ötürü henüz çalışmalarımızın, bir dili resmileştirmenin başındayız. Dilin temeli daha sağlam bir şekilde atılıp onu diri tutmaya sağlayan etkenlerin oluşturulması gerek. Zira egemen güçler şimdiye kadar bu dilin araştırılmasına, kitaplarda yazılmasına, dışarda ve dairelerde, işyerlerinde, medyada, okullarda serbest bir şekilde konuşulup geliştirilmesine imkan tanımamıştır. Bu dili sadece bizler konuşan olarak dilbilimin yardımıyla ayakta tutup geliştirebiliriz.

 

Birçoğunun uzun zaman haberdar olmamasına rağmen, yaklaşık yüz yıldır Zazaca’nın bir lehçe değil de başlıbaşına bir dil olduğu dilbilimcilerce kabul edilmekte. Özellikle son yirmi yılda bu gerçek günışığına kavuşmuştur. Bu gerçeğin dergilerde aydın ve araştırmacıların dile getirilmesine karşın henüz bu dili konuşanların çoğu bunu bilmemekte; bazıları da gözlerini yummakta.

Şimdiye kadar Zazaca’yı resmi anlamda temsil edecek, dil üzerine sadece bilimsel olarak eğilen bir enstitü yoktu. Zazaca’yla ilgilenen kültürevlerinin ve enstitülerin olmasına rağmen, içinde dilbilimcilerin de yeraldığı bilimsel çalışma yürüten, Zaza Dilini resmi şekilde temsil eden bir kuruma ihtiyaç vardı.

Zazaca’nın Avrupa’da, özellikle Almanya’da dilbilimsel açıdan araştırılması, burada bilimsel ve de folklorik kitap ve dergilerin çıkmasından ve de dilin anayurdundaki durumunun bilinmesinden dolayı şimdilik gurbette böyle bir enstitü kurma olanağına sahip olduk. Elbette dilin kendi ülkesinde böyle bir kurumun oluşturulması gerekti, fakat yurtta bu konuya eğilen akademisyen ve dilbilimci hemen hemen yok. Neticede burada atılan adımlar ülkeye doğru yolalıp yerine ulaşacaktır.

 

Enstitünün kurucu üyelerinin arasında Dr. Jost Gippert, Dr. Agnes Korn, C.M. Jacobson, M. Sandonato, X. Çelker, Hawar Tornêcengi, Hesen Usên Bor, Cemal Taş, Memed Ali (ZeleMele), H. Cansa, Nevzat Gedik, Asmêno Bêwayir vd. gibi Zazaca üzerine araştırma yapmış olan bilimadamı, dergi ve kitap yazarı, sanatçı, şair ve araştırmacı yerlamakta.

 

Şimdiden itibaren türkü tekstlerini ve kitapları imla açısından düzeltebilir veyahut çocuklara isim takmada dairelerde kabul edilmesi için, böyle bir dilin ve adın olduğunu belgeyle onaylayabiliriz.

Enstitü tescil edilmeden önce de yönetim kurulu üyeleri muhtelif şehirlerde Zazaca dil kursu vermekteydi, Zazaca-Türkçe ortak sözlük projesi için adımlar atılmıştı.

Yakında bir internet sayfası da hazır olacak: www.zazaki-institut.de

 

Zaza Dil Enstitüsü’nün birçok hedef amaçlarından bazılarını saymak gerekirse: Ortak sözlük projesini ilerletmek; diyalektler üstü bir standart dil oluşturma (özellikle kollektif dil için); çocuk ve okul eğitim kitapları. İlerideki olanaklara göre dilbilimsel bir derginin çıkarılması da düşünülüyor.

 

Zaza Dil Enstitüsü sadece çalışanlarıyla değil, üyeleriyle birlikte ayakta kalabilip faaliyet yürütebilir. Onun için sizin de enstitümüze üye olmayı arzu ediyoruz.

 

Sağlıcakla kalın! Weş u war bımanê !

Yönetim Kurulu

 

Frankfurt, Ekim 2004

 


 

Adres:
Enstitüyê Zazaki

Postfach 90 04 68

60444 Frankfurt/M.
Almanya

e-mail: zazaki-institut@web.de

pela interneti: www.zazaki-institut.de

 

Banka Hesabı:

Enstitüyê Zazaki e.V.

Frankfurter Volksbank

Konto-Nr.: 7100 9037 03

BLZ: 501 900 00

BIC: FFVBDEFF

IBAN: DE19 5019 0000 7100 9037 03