Hz. Mehdi ile İlgili Bazı Şia

Kaynaklarının Tanıtımı

Kur’an-ı Kerim’deki ayetlerden sonra Hz. Mehdi ile ilgili en önemli kaynak elbette Peygamber ve onun Ehl-i Beyt’inden bize ulaşan hadislerdir.

Bu yüzden Hz. Mehdi ile ilgili en eski kaynaklar hadis alanında yazılmış kaynak eserlerdir. Bu sahada yazılmış temel eserlere baktığımızda onlardan bir bölümünün Hz. Mehdi konusuna ayrıldığını görürüz.

Hatta, Mehdi konusunun hadislerde ki önemini dikkate alarak bir çok büyük alim yalnız bu konuya mahsus olan eserler yazmışlardır.

Biz bu makalede Ehl-i Beyt mektebinin uleması tarafından Mehdilik konusu hakkında yazılan eserlerden önemelilerini kısaca tanıtmaya çalıştık.

Kitap : Usul-u Kafi.

Müellif : Sıkat-ul İslam Muhammed bin Yakub-i Kuleyni (ölm. H. 328).

Şia’nın en seçkin ve büyük alimlerindendi. Küçük Gaybet döneminde yani Hz. Mehdi’nin dört naibi zamanında yaşamıştır.

Kafi kitabını yirmi yılda yazıp tamamlamıştır. Bu kitap, Şia’nın en önemli hadis kitaplarındandır. Usul-u Kafi sekiz bölümden oluşmaktadır; bu bölümler şunlardır:

1- Kitab-ul Akl ve’l Cehl

2- Kitab-ul Fazl-il İlm

3- Kitab-ul Tevhid

4- Kitab-ul Huccet

5- Kitab-ul İman ve’l Kufr

6- Kitab-ul Dua

7- Kitab-ul Fazl-il Kur’an

8- Kitab-ul İşre

Bir kaç babından Hz. Mehdi ile ilgili onlarca hadis bir kaç bölümde bu kitabın Kitab-il Hüccet bölümünde yer almıştır.

Kitap : Kemal-ud Din ve Tamam-un Nimet.

Müellif : Şeyh Saduk, Ebu Cafer Muham-med b. Ali b. Babeveyh.

İran’ın Kum kentinde dünyaya gelmiş, babası Ali b. Babeveyh, Muhammed b. Hasan b. Velid, Ahmed b. Ali b. İbrahim-i Haşimi Kummi, Ahmed b. Muhammed b. Yahya Attar-i Eş’ari-i Kummi gibi zamanının meşhur muhaddislerinden ve büyük fakihle-rinden fıkıh ve hadis dersi almıştır.

Şeyh Saduk bilim açısından çok yüce bir makama ulaşmış ve hadis dalında öyle bir üstün mertebeye erişmiştir ki kendisine “Reis-ul Muhaddisin” (muhaddislerin reisi) denilmiştir. Şeyh Saduk “Kemal-ud Din” ve “Tamam-un Nimet” adlı eserini Meşhed yolculuğundan döndükten sonra H. 352 yılında yazmıştır. Kitap, uzun bir hutbe ve önsözden sonra başlamaktadır. Kitabın önsözünde kelam ilmine ait faydalı bir takım konular da yer almıştır.

Yedi fasıl ve 57 bölümden oluşmuş olan bu kitapta işlenen en önemli konular şunlardan ibarettir:

1- Bir müddet gözlerden gizli kalan peygamberler ve Allah’ın hüccetleri. İdris , Nuh , Salih , İbrahim , Yusuf , Musa , İsa ve ...

2- Uzun ömürlü olan kimseler.

3- İnsanoğlunun imama ihtiyacı.

4- Din önderlerinin gaybet hakkındaki buyrukları.

5- İmam Mehdi ’ın huzuruna çıkan kimseler.

6- Zuhur belirtilerini açıklayan hadisler.

7- Hz. Mehdi ’ın tevkileri, (mektupları) emirleri ve ...

Kitap : Kifayet-ul Eser.

Müellif : Ebul Kasım Ali b. Muhammed b. Ali Hazzazi Kummî er-Razî.

Şeyh Saduk’un öğrencilerinden olan Hazzazi Hicri dördüncü asır alimlerindendir; İran’ın Kum kentinde dünyaya gözlerini açmış ve Rey şehrinde yaşamıştır.

Yazarın bu değerli eseri kendi alanında bu uslupta yazılmış olan ilk kitaptır. Ondan sonra bir çok yazarlar onu örnek almışlardır. Yazar bir çok zahmete katlanarak meydana getirmiş olduğu takdire değer yeniliğiyle Hz. Ali , Abdullah b. Abbas, Abdullah b. Mesud, İbn-i Said-i Hudri, Ebuzer-i Gıffari, Selman-i Farsi, Hz. Fatıma, Ümm-ü Seleme ve Aişe gibi sahabilerin, Resulullah’tan duyarak naklettikleri Ehl-i Beyt imamlarının imametine delalet eden hadisleri kaydetmiştir.

Daha sonra özel bir düzenle Ehl-i Beyt imamlarının her birinin bir önceki imamın sarih nassıyla tayin edildiğini ifade eden rivayetleri nakletmiş ve bunları Ehl-i Beyt imamlarının özellikle de Hz. Mehdi’nin İmameti için sağlam deliller olarak bilmiş ve dolayısıyla hüccetin herkese tamamlanmış olduğunu ileri sürmüştür. Ayrıca, kitabın son bölümünü İmam Mehdi’nin İmameti hakkında İmam Hasan Askeri’den nakledilen rivayetlere ayırmıştır.

Kitap : el-İrşad fi Marifet-i Hucec-illah-i ala-l İbad.

Müellif : Şeyh Müfid Muhammed b. Mu-hammed b. Nu’man-i Ukberî.

Şeyh Müfid Hicri 336 yılında “Ukbera” köyünde dünyaya gelmiştir dördüncü ve beşinci yüzyılında yaşamış büyük Şia fakihle-rindendir.

Babası ilim öğrenmesi için onu Bağdat’a götürmüştür. Bir müddet sonra Şeyh Saduk, Muhammed b. Cüneyd İskafi, Ebu Ali Savli, Ebu Galib Razi, İbn-i Kuleveyh-i Kummî gibi büyük alimlerin huzuruna vararak onlardan yararlanmış ve üstün zekasıyla çok kısa bir zamanda ilimde yüce makamlara ulaşmıştır.

Şeyh Müfid H. 413 yılında Bağdat’da vefat etmiştir. Onun değerli eserlerinin başında “el-İrşad fi Marifet-i Hucec’illah-i ala-l İbad” yer almaktadır. Bu eser Ehl-i Beyt mektebinin imamlarının hayatını çeşitli açılardan ele almış olan çok değerli bir kitaptır.

Bu kitap iki bölümden oluşmuştur. Birinci bölümü İmam Ali ’a ve ikinci bölümü ise diğer imamlara aittir.

Kitabın son bölümü (s. 339’dan sonuna kadar) İmam Mehdi hakkındadır.

Bu bölümde, İmam Mehdi ’ın ismi, künyesi ve doğumu beyan edildikten sonra masum imamın varlığına aklî deliller getirilmiş ve daha sonra Resulullah’tan ve masum İmamlardan, İmam Mehdi’nin gaybete çekilişi ve kıyamı hakkında, Şii ve Sünni tarafından kabul edilen hadislere yer verilmiştir. Daha sonra Kur’an ayetlerinden ve din önderlerinin rivayetlerinden yararlanılarak Hz. Mehdi’nin özellikleri sayılmış ve Resulullah’ın, İmam Mehdi’nin ahir zamanda zuhur edeceği müjdesi hatırlatılmıştır.

Kitap : el-Fusul-ul Aşeret-i fil Gaybet.

Müellif : Şeyh Müfid.

Şeyh Müfid bu eserinin başlangıcında şöyle diyor: “Diğer eserlerimde imametin gerekliliği, imamın masum oluşu, imamın özellikleri, masum imamların imametlerinin delilleri, muhaliflerin iddialarına eleştiri, gaybete çekilmenin felsefesi gibi meselelere değindim. Bu eserimde ise İmam Mehdi hakkında on soruya cevap vereceğim.” Bu eserin Türkçesini bir makale halinde dergimizin bu sayısında yayınladık.

Kitap : el-Gaybe.

Müellif : Şeyh Müfid, Muhammed b. Mu-hammed b. Nu’man’ın eseridir.

Hz. Mehdi’nin gaybeti hakkında Şeyh Müfid’den bir çok risaleler elimize ulaşmıştır. Onun bu eserleri başlıca şunlardan ibarettir:

1- el-Cevabat fi Huruc-il Mehdi.

2- Cevabat-u Meyafarikin fil Gaybet.

3- Risalet-us Saniye fil Gaybet.

4- er-Risalet-ul Ula fil Gaybet.

5- Der-Risalet-us Salise... er-Rabie.

6- Risalet-ul fil Gaybet.

7- Muhtasarun fil Gaybet.

8- en-Nakz-u alat-Talha fil Gaybet.

Kitap : el-Gaybet.

Müellif : İbn-i Ebi Zeyneb.

Bu adla meşhur olan Ebu Abdullah Muhammed b. İbrahim b. Cafer-i Nu’manî’nin eseridir.

Gaybet-i Numanî diye bilinen bu eser 1000 yıl önce Hz. Mehdi hakkında yazılmış olup asırlar boyu bütün ileri gelenlerin ilgisini çeken en sağlam tarihî kitaptır.

Nu’manî bu kitapta güvenilir ravilerden, güçlü senetlerle 500 muteber hadis toplamış ve Hicri 342 yılında onun telifine başlamıştır.

Kitap : el-Muknia Fil Gaybet.

Müellif : Seyyid Murtaza Alem-ül Huda (ölm. H. 436).

Seyyid Murtaza H. dördüncü ve beşinci asır alim ve dahilerinden olup H. 355 yılında Bağdat şehrinde dünyaya gelmiştir. Daha çocuk yaşta ilim edinmeye başlamış ve genç yaşlarda bir çok ilimde söz sahibi olmuştur. O, Şeyh Müfid’in en seçkin öğrencilerindendi.

Seyyid Murtaza, Şeyh Müfid dışında Harun b. Musa Telekberi, Hüseyin b. Babeveyh-i Kummî, İbn-i Nebate, Ebu Abdullah Muhammed b. İmran-i Merzban-i, Ahmed b. Sehl-i Dibaci, Ahmed b. Said-i Kufî... gibi büyük alimlerden yararlanmıştır.

Sonunda bir çok öğrenciler yetiştirip, Şia ve İslam alemine değerli hizmetler sunmuştur. Kendisinden geriye bir çok eserler bıraktıktan sonra 81 yaşında vefat etmiştir.

Gaybet konusundaki el-Muknia adlı kitabı, onun değerli eserleri arasında yer almaktadır. Bu eserin hacmi küçük olmasına rağmen en sağlam kaynaklardandır.

Bu kitap bir vezirin düzenlemiş olduğu toplantıda bazı muhaliflerin yazardan sormuş olduğu soruların cevabını içermektedir. Yazar muhaliflerin iddialarını reddetikten sonra şöyle diyor: “Gaybet meselesine temel inançlar ışığından bakmak gerekir. Çünkü İmam-ı Zaman’ın gaybet meselesi bir takım temel ilkelere dayalı bir meseledir. Bu temel ilkeler delille kanıtlandıktan sonra gaybet hakkında bahsetmek de kolaylaşacak ve en açık bahislerden biri sayılacaktır. Aksi durumda yani bu temel ilkeler incelenmeden önce bu alanda konuşmanın hiç bir faydası olmayacaktır.”

Daha sonra bu alanda bahsedilmesi gereken temel ilkeleri aklî ve naklî delillere dayanarak şu şekilde sıralamaktadır:

İmamet ilkesi, Masumiyet ilkesi, İmametin gerekliliği ilkesi, Masumiyetin gerekliliği ilkesi.

Seyyid Murtaza bu ilkeleri ispatladıktan sonra Keysaniye, Navusiyye, Vakifiyye gibi çeşitli fırkaların mensupları tarafından yöneltilen şüpheleri cevaplandırmış ve onların iddialarını çürütmüştür. Seyyid Murtaza gaybetle ilgili bahislere aklî burhanla girmiş ve konuları beyan ederken bunun yanında da bazı şüphelere cevap vermiştir.

Kitap : el-Burhan Ala Sıhhat-i Tul-i Omr-il İmam Sahib-iz Zaman.

Müellif : Muhammed el-Keraçikî Trablosî.

Yazar Şia’nın ileri gelen alimlerindendir. O, edebiyat, fıkıh, hadis v.b bilimleri edinmek için İslam beldelerine bir çok seferler yapmış Şeyh Müfid gibi büyük alimlerden ilim edinmiştir. Yafi, onun ilmî şahsiyeti hakkında şöyle yazar: “Ebul Feth-i Keraçiki Haymi, Şiilerin önde geleni, nahiv ve lügat dalında yazıları olan, müneccim, tabib, mütekellim ve Seyyid Murtaza’nın ashabının ileri gelenlerindendir.

O bir ömür boyu geniş çaplı ilmi çalışmada bulunarak İslam ümmetini ilmî açıdan faydanandırıp Şia alemini savunduktan sonra H. 449 yılında vefat etmiştir.

Onun fıkıh, hadis, usul-u din, astronomi, nesep bilimleriyle ilgili bir çok eserleri vardır. Kenz-ul Fevaid onun değerli eserlerinden biridir.

Yazar, Kenz-ul Fevaid’in ikinci cildinde “el-Burhan Ala Sihhet-i Tul-i Ömri’l-imam Sahib-iz Zaman” adında bir risalesi vardır. Yazar bu eserinde muhaliflerin İmam-ı Zaman’ın uzun ömürlü oluşunu inkar etmeleri hakkında şöyle der:

“İmam-ı Zaman’ın gaybete çekildiğini kabul etmeyenler İmam Mehdi’nin uzun ömürlü oluşu konusunu halledemedikleri için İmam-ı Zaman’ın varlığını inkar etmiş ve İmam’ın ömrünün uzun oluşunu Şia’nın görüşünün batıl oluşunun delili bilmişlerdir.”

Yazar onların bu şüphelerine cevap verirken İmam-ı Zaman’ın varlığını kabul etmeyenleri bir kaç gruba ayırıyor ve daha sonra filozoflar, müneccimler ve tabiplerin insanların ömürlerinin uzun oluşu hakkındaki görüşlerine değinmiş ve sonra da herkesin kabul ettiği dinî inançlara ve tarihî tanıklara dayanarak soruları cevaplandırmış ve konunun ispatı için Hz. Hızır gibi uzun ömürlü olup henüz yaşamakta olan kimseleri örnek olarak zikretmiştir.

Kitap : Kitab-ul Gaybe.

Müellif : Şeyh-ut Taife Ebu Cafer Muhammed b. Hasan Tusî.

Şeyh Tusi İslam alimlerinin en ileri gelenlerindendir. O, H. 385 yılında Tus şehrinde dünyaya gelmiş ve orada zamanının üstad-larından ilk öğrenimini, fıkıh, usul, hadis ilimlerini almıştır. H. 408 yılında Irak’a hicret ederek Bağdat’ta yaklaşık beş yıl Şiilerin ileri gelenlerinden olan Şeyh Müfid’den ve bazı diğer üstadlardan yararlanmıştır.

Şeyh Tusî kapsamlı bir bilgin olup kendi zamanında yaygın olan ilimleri kavramış, İslam kültürünün çeşitli boyutlarında kalem sahibi olup kendisinden geriye değerli eserler bırakmıştır.

Bu kitap, Şeyh Tusî’nin eşine az rastlanan yeniliğini ve kapsamlı oluşunu göstermektedir. Şeyh Tusî bu eserde gaybet meselesinin bütün boyutlarına dakik ve ayrıntılı bir şekilde değinmiş, muhaliflerin eleştirilerine kitap, sünnet ve akli delillerle cevap vermiş ve Şia’nın görüşünü ayrıntılı delilleriyle ortaya koymuştur.

Kitap : İ’lam-ul Vera bi E’lam-il Mehdi.

Müellif : Emin-ul İslam, Ebi Ali Fazl b. Hasan-i Tusî.

Emin-ul İslam Tabersi, H. beşinci ve altıncı yüzyılın meşhur alim, müçtehid ve müfessirlerindendir.

O, büyük ihtimalle 468 veya 469 yılında dünyaya gelmiş ve gençliğini İran’ın Meşhed şehrinde ilim edinmekle geçirmiş ve Arap edebiyatı, hadis, fıkıh, usul, tefsir gibi yaygın ilim dallarında geniş bilgi elde etmiş, bu ilimlerde görüş sahibi olmuştur. O, daha sonra H. 523 yılında İran’ın Sebzivar şehrine gitmiş ve hayatının sonuna kadar orada yaşamış ve İslam kültürünü yaymıştır.

Merhum Tabersi, yıllarca tahkik, telif, tedris, öğrenci yetiştirme gibi çalışmalardan sonra H. 548 yılında Sebzivar şehrinde vefat etmiştir. Tabersi, kendisinden geriye birçok eserler bırakmıştır. “İ’lam-ul Vera bi E’lam-il Mehdi” adlı kitabı onun değerli eserlerinden biridir. O, bu eserinde geniş ve derin bir araştırmayla Ehl-i Beyt imamlarının hayatlarının çeşitli boyutlarını ortaya koymuş ve konuları beyan ederken aklî ve naklî istidlal metodunundan çok dakik ve alimane bir şekilde yararlanmıştır.

Dört bölümden oluşan bu kitabın dördüncü bölümü Ehl-i Beyt İmamlarının, özellikle Hz. Mehdi’nin İmametine ayrılmıştır. Yazar, Hz. Mehdi hakkında özellikle şu konular üzerinde önemle durmuştur:

İmam Mehdi’nin ismi, künyesi, doğumu, değerli annesi, küçük yaşta İmam’ı görenler, aklî delillerle İmam-ı Zaman’ın imametinin ispatı, gaybetin niteliği, gaybetin delilleri, Hz. Mehdi’nin bazı tevkiileri (mektupları), İmam’ı görme şerefine erenlerin isimleri, Hz. Mehdi’nin kıyamının belirtileri, zuhur günleri, hükumet şekli, İmam’ın özellikleri. Yazar, eserinin sonunda da eleştirileri cevaplamıştır.

Kitap : el-Melahim vel Fiten fi Zuhur-il Gaib-il Muntazar.

Müellif : Seyyid İbn-i Tavus (ölm. H. 664).

Bu kitabı Seyyid İbn-i Tavus Hicri 660 yılında üç “el-Melahim” kitabından seçmiş ve derlemiş, diğer kitaplardan da bazı konuları ona eklemiştir. O üç kitap şunlardan ibarettir:

1- el-Fiten, Nuaym b. Hemmad Hazaî (ölm. Hicri 228).

2- el-Fiten, Ebu Salih Selili (ölm. Hicri 307).

3- el-Fiten, Zekeriyya b. Yahya-il Bezzaz (Hicri 391’de yazılmıştır).

Bu kitabın el yazması, günümüze kadar yazarın kendi el yazısıyla mevcuttur ve Muhaddis Cezairi ve Sahib-ur Riyaz’ın eline geçmiştir. Son zamanlara kadar da Şusterde’ydi ve Kamus-ur Rical’in yazarı yazarın elyazısından bir nüsha çıkararak el-Zeria kitabının yazarına göndermiştir. Necef-ul Eşref şehrinde de bu nüsha üzerinden basılmıştır. Daha sonra İran’da ofset edilmiştir. (el-Zeria, 4/190, 16/114)

Yazar kitabın 155. sayfasında açıkladığı gibi bu kitabın ismini “et-Teşrif-u bil Minen fit Tarif-il Fiten” bırakmış daha sonra bu kitap “el-Fiten vel Melahim” diye meşhur olmuş ve “el-Melahim vel Fiten” isminde basılmıştır.

Bu kitap son zamanlarda asıl ismi olan “et-Teşrif-u bil Minen” ismiylede basılmıştır.

Kitap : Keşf-ul Gumme fi Marifet-il Eimme.

Müellif : Ebu’l Hasan Ali b. İsa b. Ebi-l Feth-i İrbili.

İrbili, Hicri yedinci yüzyılın Şii edebiyatçılarındandır. O, Irak’ın kuzeyindeki İrbil şehrinde dünyaya gelmiş ve Moğolların saldırısında oradan Musul’a göç etmiş, bir müddet sonra tekrar İrbil’e dönmüştür. Onun hayatını kaleme alan kaynaklardan anlaşıldığı üzere o H. 660 yılında Bağdat’a giderek Alauddin tarafından bazı görevlere atanmıştır ve H. 693 yılında orada vefat etmiştir.

O, başta “Keşf-ul Gumme fi Marifet-il Eimme” olmak üzere kendisinden bir çok eserler geriye bırakmıştır. O, bu değerli eserinde Şia ve Ehl-i Sünnet’in muteber kaynaklarından Resulullah’ın, Hz. Zehra’nın ve Ehl-i Beyt İmamları’nın hayatı, fazilet ve menkıbeleri, mucize ve kerametleri hakkındaki rivayetleri bir araya toplamıştır.

Yazar kitabının son bölümünün üçüncü kısmını Hz. Mehdi ’a ayırmış ve şu konuları açıklamıştır:

Hz. Mehdi ’ın doğum yeri ve tarihi, soyu, babası, annesi, ismi, künyesi ve lakabı.

Ayrıca Ebu Said-i Hudri ve diğerleri aracılığıyla Sahih-i Tirmizi’de sahih olarak Hz. Mehdi hakkında Resulullah’tan nakledilen hadisleri bir araya toplamıştır.

Kitap : Muntahab-ul Envar-il Muzîe.

Müellif : Alimuddin Ali b. Abdulhamid-i Nessabe (8. yy.)

Bu kitabın birinci baskısı Hicri 1401’de 221 sayfada Kum kentinde yapılmıştır. Bu kitap kendi aslı gibi aklî delillerle, Kur’an ayetleriyle, Şii ve Sünni hadisleriyle Hz. Mehdi’nin varlığının ispatı, doğumu, ömrünün uzun oluşu, gaybete çekilişinin nedeni, sefirleri, tevkiileri, İmam’la görüşenler zuhur belirtileri, zuhurdan sonra vuku bulacak olayları içeren 12 fasıldan oluşmaktadır.

Yazar, bu kitabında, ev sahibi Hüseyin Mudellil’in felç olduğunu, Hicri 720’de Hz. Mehdi’yi gördüğünü, İmam onun elini tutarak ayağa kaldırdığını ve İmam’ın kerametiyle o anda şifa bulduğunu kaydeder (ez-Zeria, 16/77).

Kitap : el-Mehaccet-u fi ma Nezele fil Kaim-il Hüccet.

Müellif : Seyyid Haşim Behrani (ölm. H. 1107).

Behranî fakih, müfessir, muhaddis ve rical ilminde görüş sahibi bir alimdi.

Şeyh Yusuf Behranî onun şahsiyeti hakkında şöyle yazar: “...Seyyid Behrani, hadis dalında araştırmacı faziletli bir bilgindi. Bu alanda Allame Meclisi dışında hiç kimse ondan öne geçmiş değildir. Kaleme almış olduğu bir çok eseri onun engin bilinç ve araştırmasını göstermektedir.”

Behrani başta “el-Mehaccet fima Nezele fil Kâim-il Hüccet” olmak üzere kendisinden bir çok eserler geriye bırakmıştır. Bu eserin bahis konusu rivayetlerde Hz. Mehdi’ye tefsir edilen ayetlerdir. Bu ayetlerin sayısı 120’ye ulaşmakta olup Bakara suresinden başlayarak Asır suresinde son bulmaktadır. Kitabın konuları Kur’an-ı Kerim’in surelerinin sırasına göre düzenlenmiştir.

Hicri 1403 yılında Müesseset-ul vefa tarafından büyük boyda Beyrut’ta basılmıştır. Kitabı inceleyen Seyyid Muhammed Munir Milani, kitabın sonuna izah olarak 12 ayet eklemiştir. Yazarın Hz. Mehdi hakkında “Tabsiretu’l-ula” ve “Mevludu’l-kaim” isimlerinde iki kitabı daha vardır.

Kitap : Biharu’l-envar,

Müellif : Allame Muhammed Bâkır Meclisi (ölm. Hicri 1110).

110 ciltlik bu ansiklopedik eser, Şia’nın hadis alanındaki en kapsamlı kitabı sayılır. Bu değerli eserin 51 ve 52 ciltleri Hz. Mehdi ile ilgilidir. Kitabın bu bölümü Hüccet’ul İslam Ali Devani tarafından farsça’ya cevrilmiştir.

H. 1380’de gerçekleşen bu tercüme Allame Meclisi’nin hayatını, Bihar-ul Envar’ın telif tarihçesi, İslam açısından tasavvuf, Hz. Mehdi’nin uzun ömürlü oluşu, Mehdilik iddiasında bulunanlar ve ilgili diğer meseleleri kapsamına alan 180 sayfalık bir önsözü içermektedir.

Kitap : Avalim-ul Ulum-i vel Mearif-i vel Ehval (15, 26.cilt).

Müellif : Şeyh Abdullah Behrani (12. yüzyılda yaşamış).

Bu ansiklopedik büyük eserin 15. cildinin birinci baskısı Kum kentinde Hicri 1408’de Medreset-ul İmam Mehdi tarafından 400 sayfa büyük boy olarak yapılmıştır. Yazar Allame Meclisi’nin öğrencilerinden olup Bihar-ul Envar’ı farklı bir şekilde bölümlere ayırmış ve düzenlemişir.

Bu kitabın onbeşinci cildinin üçüncü bölümü on iki imam ve onların sonuncusunun hakkında kaydedilen nasları kapsamına almaktadır. Bu cilt “Mevsuat-ul İmam-il Mehdi” kitabının birinci cildi sayılmaktadır.

Evalim kitabı tedrici olarak basılmaktadır. Hz. Mehdi ile ilgili olan 26. cildi şimdi baskıdadır. Bu kitabın el yazması olan bir nüshası Ayetullah Maraşi’nin kütüphanesinde mevcuttur. Bu cilt Hicri 1150 yılında yazılmıştır. Kitabın bu cildi “Mevsuat-ul İmam-il Mehdi” kitabının ikinci cildidir.

Kitap : A’yan-uş Şia.

Müellif : Seyyit Muhsin Emin.

Seyyid Muhsin Emin Amilî H. 1283 yılında Cebel-i Amil’in Şakra kasabasında dünyaya gelmiş ilk eğitimini orada bitirmiş ve yüksek eğitim almak için Irak’a hicret ederek Necef-ul Eşref’te ikamet etmiştir. Orada Necef İlmiye Havzasının ileri gelenlerinden yararlanarak yüce içtihad makamına erişmiştir. Daha sonra Dimeşk’e giderek orada ikamet etmiş ve Şiilerin taklit mercilik görevini üstlenmiştir.

O, geriye bir çok değerli eser bırakmıştır. A’yan-uş Şia kitabı onun önemli eserlerindendir. Muhsin Emin, Şia’nın önde gelen büyük şahsiyetlerinin ve çeşitli dallardaki tanınmış simalarının biyografisini içeren bu ansiklopedik eserinde Hz. Mehdi’dan genişçe bahsetmiş, kitabının 150 sayfasından fazlasını bu İmam’a ayırmıştır.

Muhsin Emin konuları anlatırken daha fazla bilginlerin görüşlerini nakletme metodundan yararlanmıştır. Her konuda asıl konuya girmeden önce bir önsöz yazmış, daha sonra asıl konuları beyan etmiştir. O, bu kitabında Hz. Mehdi hakkında şu konuları işlemiştir:

Hz. Mehdi’nin doğum tarihi, kişisel özellikleri, gaybete çekilişi, sefirleri, imameti, İmam’ın halk arasında oluşu ama görülmemesi ve İmam’ın gaybeti, İmameti ve zuhuru hakkında Ehl-i Beyt’ten nakledilen hadisler v.b. konular.

Kitap : el-Mehdi.

Müellif : Seyyid Sadruddin Sadr.

Seyyit Sadruddin Sadr Şia’nın ileri gelenlerinden olup H. 1299 yılında Irak’ın Kazimeyn şehrinde dünyaya gelmiş, babası onu terbiye etmiş, ilk eğitimini Irak’ın Samerra ve Kerbela şehirlerinde Şeyh Hasan Kerbelaî, Ziyauddin Irakî gibi büyük alimlerden almıştır.

Seyyid Sadruddin’in başta “el-Mehdi” kitabı olmak üzere bir çok eseri vardır.

Bu kitabın sekiz bölümden oluşan konuları şunlardan ibarettir:

1. Bölüm: Kur’an-ı Kerim’de, Resulullah ’ın sünnetinde, Hz. Ali ’ın buyruklarında ve din büyüklerinin sözlerinde nazım, nesir şeklinde Hz. Mehdi ’ın zuhuru içeren müjdeler.

2. Bölüm: Beklenilen Mehdi’nin Resulullah’ın ümmetinden, onun Ehli Beyt’inden olacağını ispatlayan deliller.

3. Bölüm: Hz. Mehdi ’ın zahiri ve batini özellikleri, faziletleri, bilgisi, hükümleri, biatı, hükümeti, ıslahatı ve...

4. Bölüm: Hz. Mehdi ’ın Allah Teala katında makam ve mevkisi...

5. Bölüm: Doğumu, ismi, lakabı, künyesi, babası ve annesinin ismi, ömrünün uzun oluşu ve...

6. Bölüm: Gaybetin niteliği, gaybete çekildiği yer, gaybete çekilmesinin nedeni, gaybet döneminde insanların ondan nasıl yararlanacağı...

7. Bölüm: Hz. Mehdi ’ın zuhurunun gökyüzü ve yeryüzündeki, belirtileri, dünyanın o zamanda ki durumu, Süfyanî’nin hurucu ...

8. Bölüm: Hz. Mehdi’nin kıyamını beklemenin fazileti, zuhur edeceği zamanını belirlemenin nehyedilmiş olması, zuhur edeceği yer, bi’at, o hazretin ashabının sayısı...

Kitabın sonunda da yazarın yararlandığı kitapların fihristi kaydedilmiştir.

Kitap : es-Sahifet-ul Hadiye vet-Tuhfet-ul Mehdiyye.

Müellif : İbrahim b. Muhsin Kaşani (ölm. H. 1345).

Hicir 1318 yılında Tahran’da taş basımı usûlüyle 262 sayfa cep boyu olarak basılmıştır.

Bu kitap İmam Mehdi ’ın tevkiileri, o hazretten nakledilen dua ve ziyaretleri kapsamına almaktadır. Haşiyesinde yazarın Muntahab-ul Hutum adlı eseride basılmıştır.

Kum Ofset basımında konuların fihristi eklenmiş, Beyrut basımında ise haşiyedeki Muntahab-ul Hutum kitabı kaldırılarak kitabın baş kısmına Seyyid Muhammed Hüseyin’in önsözü eklenmiştir.

Kitap : Zahiret-ul Gaybet ve De’va es-Sefaret.

Müellif : Muhsin Âl-i Usfur.

Birinci basımı Hicri 1412 yılında Bahreyn’de yapılmış, Kum kentindeki İsmailiyan basım evi ise 544 sayfa büyük boy olarak basmıştır.

Bu kitap Hz. Mehdi ’ın doğumu, gaybete çekilişi, sefirleri, ric’atı, sapık fırkalar, Mehdilik iddiasında bulunanlar, mucizeler, mucizeyle sihir ve cadının farkını içermektedir.

Kitap : el-Abgariyy-il Hisan fi Ehval-i Mevlana Sahib-iz Zaman (2. Cilt).

Müellif : Şeyh Ali Ekber Nehavendi (ölm. H. 1366).

Birinci cildi tarihsiz olarak 443 sayfada Tahran’da basılmıştır.

Bu kitap Ehl-i Beyt’in faziletlerinin sırrı hakkında yazılmış olan “Envar-ul Mevahib” kitabının beşinci bölümüdür. Bu kitab şu üç bölümden oluşmuştur:

1- er-Refref-ul Ehzar: Kur’an, hadisler ve ilahi kitaplarda Hz. Mehdi’nin geleceğini müjdeleyen ayet ve nasslerle ilgilidir.

2- el-Misk-ul Ezfer: Hz. Mehdi ’ın doğumu ve mucizeleri hakkındadır .

3- es-Subh-ul Esfer: Hz. Mehdi ’ın varlığının ispatına, uzun ömürlü oluşu ve konuyla ilgili diğer meseleler hakkındadır.

Nevaib-ud Duhur kitabının yazarı Mircihani bu kitaba bir takriz yazarak onu çok övmüş, geçmişte böyle bir kitabın yazılmadığını, gelecekte de böyle bir şeyin gerçekleşmeyeceğini söylemiştir.

Bu kitabın ilk basımı Hicri 1363’ten 1365’e kadarki yıllarda yapılmış ve sonraki baskılar ise onun üzerinden ofset edilmiştir.

İkinci cildi 428 sayfada Tahran’da basılmıştır. Bu cilt iki bölümden oluşmaktadır:

1- el-Yevakit-ul Ahmar, fimen real Hüccet-el Muntazar: Bir yolla Hz. Mehdi ’ı görmeye muvaffak olan binin üzerindeki kişinin kıssalarını içermektedir.

2- en-Necm-ul Ezher, fi Alaim-i Zuhur-il Hüccet-il Muntazar: Geniş bir şekilde zuhur belirtilerinden bahsetmiştir.

Kitap : el-Muhtar min Kelimat-il İmam-il Mehdi (3. cilt).

Müellif : Şeyh Muhammed Garevi.

Birinci cilti Hicri 1414 yılında Kum’da 660 sayfa, ikincisi 631 sayfa ve üçüncü cildi ise 672 sayfa olarak yazılmıştır.

Bu kitap alfebetik sıraya göre Hz. Mehdi ’ın değerli buyruklarından birinci ciltte 194’ünü ikinci ciltte 190’ını ve üçüncü ciltte de 144’ünü açıklamasıyla birlikte kapsamına almaktadır.

Yazar bu kitapta Hz. Mehdi’nin buyruklarından 500’ünü seçmiş alfebetik sıraya göre üç ciltte şerh ve açıklamasıyla birlikte sunmuştur. Üçüncü ciltde şahsiyetler, mekanlar, kabileler, ayetler, hadisler, konular hakkında kapsamlı bir fihrist eklmiştir.

Bu kitapta Hz. Mehdi’nin toplam 58 tevkii 18 mektubu ve parçalara ayrılmış 500 buyruk alfebetik olarak sıralanmıştır.

Üçüncü cildin sonunda yazarın değerli eserlerinden 34’ü kaydedilmiştir.

Yazar Kum ilmiye havzasında ikamet etmektedir ve ilim, takva ve çaba açısından günümüzün büyük alimlerinden biri sayılmaktadır.

O, Hicri 1345 yılında Necef-ul Eşref’te dünyaya gelmiş ve Şeyh Sedra Badkubei, Mirza Ahmed Eheri, Şeyh Müçteba Lenkerani, Şehy Hüseyin Hillî, Seyyid Abdulhadi Şirazi, Seyyid Muhsin Hekim, Seyyid Ebulkasım Hoî, Seyyid Ali Behiştî gibi büyük alimlerden yararlanmış ve yüce ilim derecelerine ulaşmıştır. O, Hicri 1396 yılından itibaren Kum kentine yerleşmiştir.

Kitap : Mu’cem-u Ehadis-il İmam-il Mehdi (5 cilttir).

Müellif : Mearif-ul İslamiyye Müessesesi İlmi Heyeti.

Birinci cildi Hicri 1411 yılında Kum’daki Maarif-i İslamî müessesesi tarafından 594 sayfada basılmıştır. Kitabın birinci cildi Resulullah tarafından Hz. Mehdi hakkında nakledilen hadislere aittir. Kitabın bu cildinde Şii ve Sünni kaynaklarından Hz. İmam Mehdi , zuhurunun belirtileri, adil hükumeti, Süfyani’nin çıkışı, Hz. İsa’nın inişi, Hz. Mehdi’nin ashabı ve ilgili diğer meseleler hakkında toplam381 hadis vardır.

İkinci cildi 539 sayfadır. Bu cilt de Resulullah’tan nakledilen hadislere ayrılmıştır. Kitabın bu cildinde Sünni ve Şii kaynaklarından Deccal, Dabbetu’l-arz, eşratu’s-saet, İmam Mehdi’yi tanımanın gerekliliği ve ilgili diğer konularda 179 hadisi içermektedir.

Bu kitap Hacı Şeyh Ali Kurani’nin denetimi altında yazarlardan bir grub tafarından hazırlanmış ve derlenmesinde zahmeti geçen dört kişinin ismi birinci cildin önsözünde kaydedilmiştir.

Üçüncü cildi 514 sayfada basılmıştır. Bu cildi Hz. Ali’den İmam Sadık’a kadar sırasıyla Ehl-i Beyt imamlarından nakledilen hadislere ihtisas edilmiştir. Bu kitapta Hz. Mehdi’nin doğumu, gaybete çekilişi, zuhuru, zuhurunun belirtileri, ahir zaman fitneleri, Süfyanî’nin çıkışı, Hz. İsa’nın inişi, zuhur dönemi ve ri’cat dönemi hakkında Sünni ve Şii kaynaklarından 516 hadis toplanmıştır.

513 sayfada basılan kitabın dördüncü cildi de İmam Sadık’tan Hz. Mehdi’ye kadar sırasıyla Ehl-i Beyt imamlarından nakledilen hadislere ihtisas edilmiştir. Bu kitapta Hz. Mehdi’nin hayatı, ric’atı, hak hükümeti, Süfyani’nin çıkışı, zuhur belirtileri, Hasanî’nin çıkışı, zuhuru bekleyiş, dualar, ziyaretler ve o hazretin tevkiileri hakkında Şii ve Sünni kaynaklarından nakledilen 358 hadisi içermektedir.

Bu kitabın 552 sayfalık beşinci cildi Hz. Mehdi’nin gaybete çekilişi ve zuhuruna tefsir edilen Kur’an-ı Kerim’in ayetlerini içermektedir.

Kitap : Mikyal-ul Mekarim, fi Fevaid-id Duai li Kâim (2 cilt); (ölm. H. 1348).

Müellif : Seyyid Muhammed Taki Musevi-i İsfehani.

Bu kitabın birinci cildinin ikinci baskısı Hicri 1398’de Kum İlmiyye müessesesinde 524 sayfada yapılmıştır. Kitabın bu cildinde alfebetik sıraya göre Hz. Mehdi’yi tanımanın gerekliliği, Şiilerin üzerindeki hakları, zuhurunun yakınlaşması için duanın gerekliliği beyan edilmiştir.

Bu kitabın birinci baskısı Hicri 1369’da 587 sayfada yapılmıştır. Bu cilt 1041 hadis içermektedir. Yazar Hicri 1301’in Cemadiululasının beşinde İsfahan şehrinde dünyaya gelmiş Hicri1348’in 25 Ramazan’ında vefat etmiştir.

İkinci cildin, ikinci baskısı aynı müessese tarafından yapılmıştır. Bu kitabın başında Seyyid Muhammed Ali Revzati’nin kaleme almış olduğu yazarın hayatını içeren “Asar-ut Takva” risalesi yer almıştır. Yine Şeyh Lütfullah Safî’nin “Men li Hazihil Alem” risalesine de yer verilmiştir. Hz. Mehdi zuhuru için uygun olan dua yer ve zamanları, Hz. Mehdi hakkında Ehl-i Beyt İmamlarından bize ulaşan dualar, onun zuhurunu bekleyişin anlamı, zuhurunu beklemenin sevabı, onunla bi’at v.b bir çok önemli konu çok güzel bir uslupla ele alınmış ve açıklanmıştır. Bu ciltte 718 hadis kaydedilmiştir. Bu kitabın özeti “Kenz-ul Genaim” isminde basılmıştır.

Yazarın ilgili diğer eserleri şunlardır: Vezayif-ul Enam, Nur-ul Ebsar, Kenz-ul Genaim. (Her üçü Farsçadır.)

Vezayif-ul Enam arapçaya çevrilmiş, Mikyal kitabı da farsçaya tercüme edilmiştir.

Kitap : Muntahab-ul Eser fil İmam-is Sani Aşer.

Müellif : Lütfullah Safi Gülpaygani.

Birinci baskısı Hicri 1373’de 545 sayfada Tahran’da yapılmıştır. Bu kitap 10 fasılda ve toplam 100 bölümde düzenlenmiş ve Hz. Mehdi hakkında muteber kaynaklarda nakledilen hadislerden seçmeler zikredilmiştir.

Yazar Hicri1337’nin 19 Cemadilulasında dünyaya gelmiş, yüksek tahsilini babasından almış, Hicri 1360’da Kum kentine gelerek Ayetullah Burucerdi ve o dönemin diğer taklit mercilerinden yararlanmıştır. H. 1360’da Irak’ın Necef-ul Eşerf şehrine giderek oranın önde gelen alimlerinden istifade etmiş ve sonra da Kum ilmiye havzasına geri dönmüştür. Şimdiye kadar Şiiliği ve özellikle Hz. Mehdi’yi savunan 50 üzerinde eseri basılmış veya baskıya hazır durumdadır.

Kitap : el-Mehdi-ul Mev’ud-ul Muntazar İnde Ulema-i Ehl-is Sünnet-i ve’l İmamiyye (2 cilt).

Müellif : Necmuddin Cafer b. Muhammed-i Tahrani-i Askeri (ölm. Hicri 1397).

Birinci cildin, birinci baskısı 368 sayfada Hicri 1397’de Beyrut, Dar-uz Zehra tarafından yapılmıştır. Yazar bu kitabı 34 bölümde telif etmiş, daha sonra yeniden gözden geçirerek bir önsöz, 30 bölüm ve bir sonuçta düzenlemiştir. Birinci ciltte 21 bölümde 572 hadisle vaadı verilen Mehdi’nin Resulullah’ın , Hz. Ali’nin ve Hz. Zehra’nın soyundan, İmam Hüseyin evlatlarından ve İmam Hasan Askeri’nin oğlu olduğunu ispatlamıştır.

Bu kitap Hicri 1402 yılında Tahran el-İmam-ul Mehdi müessesesi tarafından ofset edilmiştir. İkinci cildinin birinci baskısı 366 sayfada Hicri 1397’de Beyrut Dar-uz Zehra tarafından yapılmıştır. Bu kitap Hz. Mehdi’nin evrensel hükümeti, Süfyani’nin çıkışı, İsa’nın inişi, zuhur belirtileri, Hz. Mehdi’nin sıfatları, ömrünün uzun oluşu hakkında 9 bölümde 420 hadisi içermektedir. Bu kitap da Hicri 1402’de Tahran el-İmam-ul Mehdi müessesesi tarafından ofset edilmiştir.