Alevîlik hepimizin de bildiği gibi daha Hz. Ali
(a.s) hayatta iken başlamıştır. Peygamberimiz Hz Muhammed’in Hz Ali’nin taraftarları
ile ilgili hadisleri hadis kitaplarında yerini almıştır.
Peygamberimizin “Ali’nin dostu mümin, düşmanı
münafıktır.” şeklindeki hadisi de oldukça çarpıcıdır.
Bu
gerçeklerden hareketle Alevîliğin tarih boyunca doğuşu, yayılışı ve çeşitli
coğrafyalarda uğradığı sapmalarını kısaca ele alacağız.
Alevîliğin Anadolu Alevîliği, İran Alevîliği ya da
Arap Alevîliği şeklinde millî (kavmî) esaslara göre ayrıldığını sananlar
elbette yanılmışlardır. Alevî İslâm, bir bütün olup, esasları Allah’ın Kitabı
Kur’an’a, Hz Muhammed’in sünnetine ve Peygamberimizin Ehl-i Beyti olan On İki
İmam’ın Allah Resulü’nden istifade edip halka sundukları maarife dayanır.
Bunların dışında çeşitli coğrafyalarda tarih boyunca meydana gelen sapmalar ve
yanlış yorumlar Alevîliğe mal edilmemelidir. Alevîlik, ancak en eski Alevî
kaynaklarına ve hadis kitaplarına dayanılarak ortaya konulup açıklanabilir.
Hiçbir aslı olmayan ve dinî - tarihî kaynaklara dayandırılamayan görüş ve
düşünceler Alevîlik değildir. Zaten akıl mantık sahibi, taassuptan uzak olan
insanlar, bunu bilir ve anlarlar. Bu söylediğim bilimsel yönteme de uygundur.
Biz Türkiye’de yaşadığımız için, daha çok Anadolu Alevîliğinde
meydana gelen bazı yanlışlıkları ele alacağız. Anadolu Alevîleri çoğunlukla Alevî-Bektaşî
olarak adlandırılır. Kendilerine Caferî, Kızılbaş vb. isimler veren kesimler de
vardır.
Alevîlik; dört halife devri çekişmeleri, ardından
Hz Ali (a.s) ile Muaviye arasındaki savaşlar, Hz Hüseyin ile Yezit arasındaki
Kerbelâ faciasından sonra, İslâm’ın özü ve esası olarak şekillenmiş, bütün hak
inanç esaslarını kendinde toplamıştır. On İki İmam’ın yaşadığı dönemlerde,
çeşitli siyasî ve sosyal nedenlerden dolayı, bir kısım Alevîlerin On İki İmam’ın
görüşlerini terk etmesiyle, günümüzde de taraftarları bulunan Zeydiye ve
İsmailiye mezhepleri ortaya çıkmıştır. Ancak bunlara tümüyle Alevî demek mümkün
değildir. Çünkü On İki İmam’ın hepsine inanmamaktadırlar. Bunlar daha çok Yemen
ve Pakistan taraflarında yaşamaktadırlar. Alevîlik içinde azınlığı oluşturan bu
iki mezhep dışındaki çoğunluk On İki İmam’a inanmaktadır.
Yurdumuzda yaşayan Alevî-Bektaşî kesim ise aslen Alevî
bir tarikat olan Bektaşîliğe dahil olup, geçmişi Horasan ve Türkistan’a
dayanır. Bu tarikat, tasavvuf inancına inanan ve Horasan’da ortaya çıkan bazı
sufî tarikatların Anadolu’daki uzantısıdır. Anadolu’da bu tarikata Bektaşî
tarikatı da denir. Kurucusu Hacı Bektaş-i Veli’dir. Bu tarikat mensupları Alevî
olup On İki İmam’a inanır. Kerbelâ matemini oruç tutarak gözetlerler.
Muharremde tutulan bu oruca “On İki İmam Orucu” da derler. Ancak Osmanlı
yöneticilerince üzerlerinde oynanan birtakım siyasî oyunlar sonucu yer yer On
İki İmam’ın çizgisinden uzaklaşmalar olmuştur. Anadolu Alevîleri Osmanlı
devletinin baskı ve zulmü altında zorla Sünnîleştirilmeye çalışılmıştır. Kendi
mezheplerini öğrenme, araştırma ve yaşama hürriyetleri ellerinden alınmıştır.
Gönüllerde ekilen Alevî düşmanlığı günümüzde de bazı art niyetli Sünnî din
adamları tarafından gizliden gizliye körüklenerek alevlendirilmektedir. Bu
yolla Alevî inancı baskı altında tutulmaya çalışılmaktadır. Bu yüzden Alevî-Bektaşîler
On İki İmam’ın ortaya koyduğu ilkelere tam olarak ulaşamamış ve bazı hatalara
düşmüşlerdir. Sünnîler tarafından sapık ve kâfir olarak adlandırılmışlardır.
Günümüzde Alevîliği daha doğru bilen ve yaşayanlar kendilerini Caferî olarak
adlandıran ve çoğunluğu İran, Irak, Pakistan, Hindistan, Bahreyn, Kuveyt, Suriye,
Lübnan ve Azerbaycan’da yaşayan Alevîlerdir.
Bektaşîlik tarikatı tasavvufa inanan bazı Sünnî
tarikatlar gibi içinde Alevî İslâm’a ters düşen bazı görüşleri zaman içinde
benimsemek zorunda kalmıştır. Hatta bu sahte tasavvufçuların bir kısmı Hz
Ali’ye ilâh ya da peygamber diyerek Alevîlikten sapmışlardır.
Eski Alevî
kaynaklarından biri olan Sefinet’ül-Bihar’da On İki İmam’ın sekizincisi olan İmam
Rıza (a.s) tasavvufa inanan ve aşırı giderek Alevî İslâm’ın dışına çıkan sufîler
hakkında şöyle buyurmuştur: “Kimin yanında sufîler anılır da onları diliyle,
gönlüyle inkâr etmezse, bizden değildir. Ama inkâr ederse, Resulullah’ın
(s.a.a.s) safında savaşmış gibidir.”
Tabiî kanaatimizce burada inkâr edilip uzak
durulması gereken sufîler, Hacı Bektaş-i Veli, Yunus Emre, Pir Sultan Abdal,
Mevlâna gibi İslâm’ın irfanî görüşünü benimseyip Kur’an’ın dışına çıkmayan sufîler
değildir. Burada kastedilen Alevî İslâm’ın ve Kur’an’ın emirlerini dinlemeyen,
onlara uymayan, Alevîlik dışı görüşler benimseyen ve bu görüşlerini de herhangi
bir kaynağa akılcı bir şekilde dayandıramayan başı boş sufîlerdir. Bunların bir
kısmı Hıristiyanların Hz İsa (a.s)’a ilâh demesi gibi Hz Ali’ye ilâh
demektedirler. Ayrıca Kur’an’ın hükümlerini önemsememekte ve uymamaktadırlar.
Günümüzde Anadolu’da yaşayan bu tür yanlış görüşleri benimseyen, kendilerine Alevî
diyen insanlar az da olsa bulunmaktadır. Bu tür görüşlerin Alevîlikle bir
ilgisi yoktur. Bazı din dışı çevrelerce Alevîliğe kasıtlı olarak sokulmuştur.
Selamlar ve saygılar.