“Ben Nehc’ül-Belâga’yı sadece Hz. Ali’nin söz ve belâgattaki makamını göstermek için bir araya topladım. Hz. Ali sayısız üstünlüklere ve iyiliklere sahiptir. Onların tümü de kemal derecesine ulaşmıştır. Kendilerinden hikmetli sözler nakledilen önceki büyük insanların hepsinden bu konuda öne geçmiştir.”

Hicrî 4. asrın büyük alimlerinden, Hz. Ali’nin sözlerini Nehc’ül-Belâga’da bir araya toplayan, Kur’an hafızı ve müfessiri

Şerif Razî

* * *

“İnsanlardan müstağni oluşu ve herkesin ona muhtaç olması, onun herkesin imamı olduğunun en açık delilidir.”

Büyük nahiv bilgini, aruz ilminin kurucusu ve meşhur lügat yazarı

Halil b. Ahmed Ferahidî

* * *

“O öyle bir yiğitti ki, Hıristiyanların Mesih hakkında söyledikleri dışında yüce makamı hakkında istediğini söyleyebilirsin. Hz. Ali, Peygamber’in Gadir-i Hum günü Allah’ın emriyle kendisini insanlara önder tayin ettiği ve bunu açıkça ilân ettiği kimsedir. O, yaratıkların en değerlisi ve insanların en yücesiydi. Soy açısından Kureyş’in eteğinde büyüyen en temiz çocuktu. O, Nuh gemisinin sırrı, kelimullah olan Musa’nın ateş ışığı ve Süleyman’ın saltanatının gizemi idi.”

Meşhur İslâm dahisi ve bilgini

Şeyh Bahauddin Amilî

* * *

“Ali’nin sevgisi ateşten koruyucudur.

Ali insanların ve cinlerin imamıdır.

Gerçekten de Mustafa’nın vasisidir.

Cennet ve cehennemi bölüştürendir.”

Şafiî Mezhebinin kurucusu

Muhammed İdris Şafiî

* * *

“Ali b. Ebî Talib için var olan ve nakledilen onca faziletler, Resulullah’ın ashabından hiç kimse hakkında nakledilmemiştir.”

Hanbelî Mezhebinin imamı

Ahmed b. Hanbel Şeybanî

* * *

“Ben, düşmanlarının kin ve haset yüzünden faziletlerini inkâr ettiği, dostlarının korkudan faziletlerini gizlediği kimse hakkında ne diyeyim? Buna rağmen faziletleri doğu ve batıyı kaplamış her yere yayılmıştır.”

Meşhur edip ve bilgin, el-Keşşaf adlı tefsirin ve Esas’ul-Belâga adlı eserin yazarı

Zemahşerî

***

“Yüce âlem ve melekut iklimi, senin mukaddes bedenine mezar olan temiz topraklardır. Eğer sonradan var olma eserleri vücudunda aşikâr olmasaydı, senin bedenlere ruh veren ve canlıların canını alan kimse olduğunu söylerdim.

Eğer doğal ölüm etkenleri vücudunda etkili olmasaydı, herkese rızk verenin sen olduğunu söylerdim. Az veya çok istediğini bağışlayan sensin.

Ben şunu anladım ki; din bayrağını göklerde dalgalandırmak ve yeryüzüne adaleti hâkim kılmak için oğlun Mehdi gelmelidir ve ben, yeryüzünde mutlak adaletin hâkim olacağı günü arzuluyorum.”

Nehc’ül-Belâga’yı şerh eden, tarihçilerin filozofu

İbn-i Ebi’l-Hadid Mutezilî

***

“Her kim dinde Ali b. Ebî Talib’i önder kabul ederse, şüphesiz kurtuluşa erer. Zira Peygamber; “Allah’ım, Ali nerede olursa, hakkı onun etrafında döndür.” buyurmuştur.”

Meşhur bilgin, Mefatîh’ul-Gayb adlı tefsirin yazarı

Fahr-i Razî

***

“Nehc’ül-Belâga’nın bazı cümlelerini dikkatle okuduğumda, gözümde canlanan sahneler belâgat ve söz gücünün zaferi için canlı birer şahit gibiydiler. Kalpler, hakikatler deliliyle karışınca ve söz orduları güçlenip sağlamlaşınca, öylesine bir batılı bozguna uğratıp hakka yardım etmek için ayağa kalkmaktadır ki, her türlü şek ve batılı yok etmektedir. Bu zafer bayrağını dalgalandıran savaş meydanlarının kahramanı ise, Müminlerin Emiri Ali b. Ebî Talib idi.

Ben, bu kitabı incelerken, bir bölümden başka bir bölüme geçerken âdeta söz perdelerinin değiştiğini, öğüt ve hikmet dershanelerinin başkalaştığını hissediyordum. Bazen de kendimi, manaların yüce ruhunun nurlu ifade süsüyle bayındır kıldığı bir âlemde buluyordum. Bu yüce anlamlar, kendilerine kurtuluş ilham etmek ve kendilerini yüce hedeflerine ulaştırmak için temiz ruhlarda ve aydın kalplerde ifade bulmaktadır. Onları hatalardan uzaklaştırmakta fazilet ve kemalin güçlü kavşağına sevk etmektedir. Bazen de, cisimlerle hiçbir benzerliği olmayan nuranî bir aklın uluhiyet âleminden koptuğunu, insanî ruhla birleştiğini, onu tabiat perdeleri arasından çekip çıkardığını, yüce melekut âleminin zirvesine ulaştırdığını ve yaratılışın nurlu ışığının şühud makamına yücelttiğini hissediyordum.”

Mısır fikir hareketinin öncülerinden meşhur bilgin

Şeyh Muhammed Abduh

***

“Ali (a.s)’ın vücudunda diğer halifelerde olmayan birtakım sıfatlar bir araya gelmiştir. Yüce bir bilgisi, büyük bir cesareti ve parlak bir fesahati vardı. Bu sıfatları ahlâkî güzellikler ve zatî erdemleriyle iç içeydi. Bunların tümü kâmil insanlar dışında hiç kimsede bir araya gelemez.”

“Yine Ali (a.s)’ın dünyadan yüz çeviren, Peygamber’in Ensar’ından geri kalmayan ve  Ali’yi bedenlerine hayat veren tatlı canlarından daha çok seven birçok dostları vardı.”

Yirminci Yüzyıl Dairet’ul-Mearifi’nin yazarı

ünlü Mısırlı bilgin

Muhammed Ferid Vecdî

***

“İnsan ruhunun her bir köşesi, Ali b. Ebî Talib’in hayatıyla sürekli bir ilişki hâlindedir. Zira bütün büyük ve kahraman insanların hayatları arasında, insanlık âlemini her yerde açık bir ifadeyle muhatap karar kılan ve insan ruhunda tarih boyunca mümkün olan tüm güçlü muhabbetleri, düşünceleri ve ibret tablolarını canlandıran yegane hayat tarzı, onun tarih sayfalarında yazılıdır.”

“Ali b. Ebî Talib’in hayatı ateşli duygular ve endişeli hislerle dolu, aynı zamanda sevgi ve saygıya yönelen bir hayattır. O, hem şehit ve hem de şehitlerin babasıdır. Ali ve evlâtlarının tarihini, şahadet ve zafer meydanlarının uzun silsilesi teşkil etmektedir ve hakkı arayanlar için birbiri ardınca tecelli etmektedir. Bazen yüzünde yaşlılık vakarı okunan ve korkusuz kılıçlarıyla celâllenen bir yaşlının yüzünde ve bazen de, zamanın kendilerine acele davrandığı ve henüz gençlik baharındayken hayattan alıp kopardığı gençlerin çehresinde tecelli etmiştir. Öyle ki, azık ve sudan mahrum kalmışlar, susuz dudaklarıyla ölüm çeşmesine koşmuşlardır. Şahadetlerinin ateşinden tabiat âlemi kan rengine bürünmüştür.”

Ünlü Mısırlı yazar

Abbas Mahmud Akkad

***

“Ben sürekli ahlâk, ilâhî ihsanlar ve insanın şahsiyetini oluşturan etkenleri insanî azameti tanıma ölçüsü olarak almışımdır. Bu yüzden Muhammed (s.a.a)’den sonra Peygamber’in evlâtlarının babası olan Ali b. Ebî Talib dışında hiç kimseyi onun yerine geçecek liyakat ve ehliyette görmedim. Ben bu konuşmamda Şia’yı savunmak istemiyorum. Bu tarihin de tanıklık ettiği apaçık bir gerçektir.

İmam Ali (a.s) kıyamete kadar artık annelerin bir benzerini doğuramayacağı bir şahsiyettir. Hidayet taliplerine her sözünde nur saçacak yegane kimse Ali (a.s)’dır. Evet o, beşeriyet kalıbına dökülen kemal abidesidir.”

İskenderiye Üniversite hocası meşhur Mısırlı yazar ve dokuz ciltlik İmam Ali b. Ebî Talib adlı eserin yazarı

Abdulfettah Abdulmaksud

***

“Tarih boyunca iki şehidin, Ali ve çocuklarının kanından iki şahit baki kalmıştır: Göğsü karanlık gecelerinin sonunda doğuyu yaran fecir ile batının ufuklarını kana boyayan kırmızı şafak...”

“Bu iki kan sürekli tarihin gömleğinde baki kalacaktır. Mahşerde Allah’ın huzuruna varıp mazlumiyet elini uzatana kadar da varolacaktır.”

Meşhur Arap şairi ve filozofu

Ebu’l-Ala Muarra

***

“Peygamber’in damadı, halifesi ve amcasının oğlu Ali değil miydi? Takva, adalet ve ilim abidesi Ali değil miydi? Yiğitlik ve gayretiyle İslâm ve Müslümanlara izzet veren ihlâslı ve gayur kimse Ali değil miydi?”

Birçok eseri bulunan Mısırlı tarihçi, yazar ve el-Hilâl dergisinin müdürü

Corci Zeydan

Volter, “Milletlerin Âdet ve Geleneği” hakkındaki risalesinde Ali (a.s)’ın hilâfetini mesnetli kabul etmiş, İslâm Peygamberinin bunu vasiyet ettiğine inanmış ve hatta kağıt kalem isteyerek Ali (a.s)’ı yazılı olarak hilâfet makamına tayin etmek istediğini söylemiştir.

Volter, bu vasiyetin yazılmamasından dolayı üzülmekte ve şöyle demektedir: “Peygamber’in son iradesi uygulamaya geçmedi. Zira o Ali’yi kendi yerine halife tayin etmişti. Ama buna rağmen vefatından sonra da bir grup Ebu Bekir’i halife seçtiler.”

18. yüzyıl Fransız yazar ve filozof

Volter

***

“Ama Ali’ye gelince; onu sadece sevebilir ve aşık olabiliriz. Zira o, değerli bir yiğit ve nefsi yüce bir insandı. Vicdanının kaynağından sevgi ve iyilik seli akmaktaydı. Kalbinden güçlülük ve yiğitlik alevleri yükselmekteydi.” “Aslanlardan daha cesurdu ama, bu cesareti merhamet, kalp yumuşaklığı ve sevgiyle karışlıktı.”

“Kûfe’de kalleşçe öldürülmesine sebep olan tek şey şiddetli adaletiydi. O, herkesi kendisi gibi adil biliyordu. Katili hakkında konuşulunca da bizzat şöyle demişti: ‘Eğer hayatta kalırsam, kendim bilirim. Ama eğer ölürsem, iş size kalmıştır. İsterseniz kısas edersiniz; ama onun darbesine karşılık sadece bir darbe vurun. İsterseniz de affedersiniz; bu takvaya daha yakındır.”

Meşhur İngiliz yazar ve filozof

Thomas Karlayl

***

“Ali pazarlarda yürür, insanları takvaya davet ederdi. İnsanlara ahireti hatırlatır, pazar ehlinin alışverişini kontrol ederdi. O, kendisine gurur veren her şeyden sakınırdı. Kendisine bir şey almak isteyince, kendisini tanımayan birini arar bulurdu. Çünkü satıcının kendisini tanıyıp indirim yapmasını hoş görmezdi.

Ali, toplum ve halkın hakkını eda etme dışında asla kendinden hoşnut ve razı olmazdı. Halk için namazı ikame eder, davranışlarıyla insanları eğitir, geceleri fakirlere yiyecek dağıtır ve muhtaçları bir şey dilemekten kurtarırdı. Bütün bunlardan sonra gece yarısı Allah ile halvet eder, namaz kılar, tüm vücuduyla ibadet ederdi. Çok az bir uykudan sonra yeniden seher vakti camiye gider, insanları namaza davet ederdi. Ali gece gündüz bir an olsun Allah’tan gaflet etmemiştir. Tek başına kalınca da, halk içinde olunca da, toplumu idare edince de hep Allah’ı hatırlamıştır. O insanları sürekli dinî konularda kendisine sorular sormaya teşvik ederdi. Ali insanlara amel ve davranışlarıyla öğüt verirdi. Evet, o hem insanların imamıydı ve hem de öğretmeni.”

Mısırlı yazar ve bilgin

Dr. Taha Hüseyin