İMAM RIZA (A.S)’IN YAŞANTISIYLA İLGİLİ HADİS VE RİVAYETLER

 

 

Birinci Bölüm: İmam (a.s)’ın İbadî Siresi

 

1- Allah’ı Anması

Reca bin Ebî Zehhak diyor ki:

“Allah’a and olsun ki, İmam Rıza (a.s)’dan daha takvalı, bütün vakitlerinde Allah’ı daha çok anan ve onun kadar Allah’tan daha çok korkan bir kimse görmedim.”[1]

2- Gece İbadetleri

Meşhur şair olan Di’bil’in kardeşi İsmail bin Ali diyor ki:

İmam Rıza (a.s) Di’bil’e yünlü kumaştan bir gömlek hediye ederek şöyle buyurdu:

“Bu gömleği koru (onun kadrini bil); ben bin gece ve her gece bin rekat namaz onda kıldım ve Kur’ân’ı bin defa o gömlekte (onu giydiğim halde) hatmettim.”[2]

3- Gece Namazı

Reca bin Ebî Zehhak diyor ki:

“İmam Rıza (a.s) seferde ve vatanda gece namazını, şef’ namazını, vitr namazını ve iki rekat da sabah namazının nafilesini terk etmiyordu.”[3]

4- Çoğu Geceleri Yatmaması

İbrahim bin Abbas diyor ki:

“İmam Rıza (a.s) geceleri çok az uyurdu ve çoğu geceleri sabaha kadar (ibadet için) uyumazdı.”[4]

5- Yolculuktaki İbadeti

İmam Rıza (a.s)’ı Medine’den Horasan’a götürmekle görevli olan Memun’un memurlarının komutanı Reca bin Ebî Zehhak, İmam Rıza (a.s)’ın yolculuk esnasındaki gece gündüz yaptığı ibadetlerini anlatırken şöyle diyor:

“İmam Rıza (a.s) geceyi sabahladığında sabah namazını kılıyordu ve namazın selamını verdikten sonra namaz kıldığı yerde oturup güneş doğuncaya dek tespih, hamd, tekbir ve tehlil zikirleri ve Peygamber (s.a.a)’e salavat göndermekle meşgul oluyordu...”[5]

6- Zindandaki İbadeti

Abdusselam bin Hirevi (el-Heratî) şöyle diyor:

“İmam Rıza (a.s)’ın Serahs’da hapsedildiği evin kapısına giderek hapishane bekçisinden İmam’la görüşmek için izin istedim. Bekçi cevaben: “Senin ona ulaşmana bir yol yoktur” dedi. “Neden?” dediğimde şöyle dedi: “Çünkü O birçok zaman, bir günde (gecesi de dahil olmak üzere) bin rekat namaz kılmaktadır...”[6]

7- Üç Günde Bir Kur’ân’ı Hatmetmesi

İbrahim bin Abbas diyor ki:

“İmam Rıza (a.s) her üç günde bir defa Kur’ân’ı hatmediyor ve buyuruyordu ki:

“Eğer üç günden daha kısa bir zamanda hatmetmek istesem edebilirim ama, her bir ayetin hangi şey hakkında ve ne zaman nazil olduğunu düşünmeden geçmiyorum. İşte bundan dolayı üç günde hatmediyorum.”[7]

8- Kur’ân Okuması

Reca bin Ebî Zehhak diyor ki:

“İmam Rıza (a.s) geceleri yatmak istediğinde çok Kur’ân okuyordu. Cennet ve cehennemden bahseden bir ayete ulaştığında ağlayarak Allah’tan cenneti isteyip cehennem ateşinden de O’na sığınıyordu.”[8]

9- Sözlerine Kur’ân’dan Şahit Getirmesi

İbrahim bin Abbas diyor ki:

“...Memun, İmam Rıza (a.s)’a her şeyden soru sorarak O’nu imtihan ediyordu; İmam Rıza (a.s)’ın da bütün sözleri, cevapları ve şahit getirmeleri Kur’an’dan idi.”[9]

10- Oruç Tutması

İbrahim bin Abbas diyor ki:

“İmam Rıza (a.s) çok (müstahap) oruç tutuyordu ve her ay üç gün (ayın evvelinde, ortasında ve sonunda) oruç tutmayı kesinlikle kaçırmazdı.”[10]

İkinci Bölüm: İmam (a.s)’ın Duaları

11- Salavât Getirmesi

Reca bin Ebî Zehhak diyor ki:

“İmam Rıza (a.s) dualarına Peygamber (s.a.a)’e ve Ehl-i Beyti’ne salavat getirmekle başlıyordu. Namazda ve diğer zamanlarda da çok salavat getiriyordu.”[11]

12- Peygamberlerin Silahınâ Sarılmayı Tavsiye Etmesi

Ravi diyor ki:

“İmam Rıza (a.s) sürekli ashabına: “Peygamberlerin silahına sarılın” diye buyuruyordu. “Peygamberlerin silahı nedir?” diye sorduklarında: “Duadır” buyuruyorlardı.”[12]

13- Hz. Mehdi’ye Dua Etmeyi Emretmesi

Yunus bin Abdurrahman diyor ki:

“Ali bin Musa er-Rıza (a.s) bize sürekli olarak Allah’ın hücceti olan Sahib’uz- Zaman’a (Hz. Mehdi’ye) dua etmemizi emrediyordu.”[13]

14- Evden Çıktığında Okuduğu Dua

İmam Sadık (a.s) buyurmuştur ki:

 “İmam Bakır (a.s) evinden çıktığında şöyle diyordu: “Allah’ın adıyla çıktım; Allah’ın adıyla giriyorum, Allah’a tevekkül ettim; güç ve kudret ancak ulu ve yüce olan Allah’tandır.”

Muhammed bin Sinan diyor ki:

“İmam Rıza (a.s) da evinden çıktığında aynı duayı okuyordu.”[14]

15- Cuma Namazından Sonraki Duası

Ali bin İbrahim bin Haşim diyor ki:

Yasir bana şöyle dedi: “İmam Rıza (a.s) cuma günü (Horasan’da Memun’un arkasında kıldığı) cemaat namazından toz-toprak ve terli bir vaziyette evine döndüğünde ellerini kaldırarak şöyle dedi:

“Allah’ım, eğer içinde bulunduğum bu sıkıntıdan kurtulmak ölümümleyse, o halde onu bana çok çabuk ulaştır.”

İmam Rıza (a.s) vefat edinceye dek sürekli gamlı ve kederliydi.”[15]

16- Kunutta Okuduğu Dua

Reca bin Ebî Zehhak diyor ki:

İmam Rıza (a.s) bütün namazlarının kunutunda şu duayı okuyordu:

“Rebbiğfir ve’rham ve tecavez amma ta’lemu inneke ente’l- eazz’ul- ecell’ul- ekrem.”

“Rabbim, beni bağışla; bana merhamet et; bildiğin hatalarımdan geç; şüphesiz sen en aziz, en yüce ve en değerlisin.”[16]

17- İhlas Suresini Okuduğunda Söylediği Söz

Reca bin Ebî Zehhak diyor ki:

“İmam Rıza (a.s) İhlas suresini okuduğunda yavaşça: “Allah’u ehad” (Allah tektir) buyuruyordu. İhlas suresini okuyup bitirdiğinde ise üç defa: “Kezalikellahu rebbuna” (Rabbimiz böyledir) buyuruyordu.”[17]

Üçüncü Bölüm: İmam (a.s)’ın Ruhî Özellikleri

18- Edebi

İbrahim bin Abbas diyor ki:

“Ben, İmam Rıza (a.s)’ın, köle ve hizmetçilerinden birine sövdüğünü, bir kimseye tükürdüğünü ve kahkahayla güldüğünü kesinlikle görmedim; onun gülüşü tebessüm idi...”[18]

19- Ahlakı

Ehl-i Sünnetin büyük alimlerinden olan İbn-i Ebî’l- Hadid-i Mutezilî diyor ki:

“İmam Rıza (a.s), insanların en bilgini, en yücesi (üstünü) ve ahlak açısından da en değerlisi idi.”[19]

20- Zühdü

İbn-i Şehraşub diyor ki:

“Süfyan-i Sevrî İmam Rıza (a.s)’ın yünlü bir kumaş giydiğini görünce: “Ey Resulullah’ın evladı! Bundan daha düşük bir elbise giyseydiniz daha iyi olurdu” dediğinde İmam (a.s): “Elini getir” diye buyurdu.

Sonra onun elini, elbisesinin yenine (kol ağzına) sokarak iç elbisesinin nasıl olduğunu ona bildirmek istedi. Böylece Süfyan-i Sevri, İmam (a.s)’ın iç elbisesinin telisten (yumuşak olmayan sert bir elbiseden) olduğunu görüp anlamış oldu. Sonra İmam (a.s) şöyle buyurdular:

“Ey Süfyan! Yünlü kumaş, halk içindir; telis (bu sert elbise) ise, Hak (Allah) içindir.”[20]

Dördüncü Bölüm: İmam (a.s)’ın Şahsî Siresi

21- Fazileti

İmam Musa Kazım (a.s) buyurdular ki:

“Oğlum Ali (İmam Rıza) benim en büyük oğlum, sözümü en çok dinleyen ve emrime en çok itaat edendir; O, benimle “Cefr” ve “Camia” kitabına bakıyor. Peygamber ve Peygamber’in vasisinden başkası o kitaba bakamaz.”[21]

22- Sade Yaşayışı

Ebu Ubbad diyor ki:

İmam Rıza (a.s), yazın hasırın üzerinde, kışın ise kilimin (veya çulun) üzerinde oturuyordu; elbisesi sertti; halkın huzuruna çıkmak isteriğinde ise onlar için süsleniyordu (kendisine çeki-düzen veriyordu).”[22]

23- Namaz Misvakı

İmam Rıza (a.s)’ın içerisinde beş misvak bulunan bir çantası vardı. Onlardan her birinin üzerine beş namazdan birinin ismi yazılmıştı. Her namaz vakti, o namaz için tahsis edilen misvakla dişlerini misvaklıyordu.”[23]

24- Misk ve Gül Suyu Kullanması

Sûlî diyor ki:

Büyük annemden İmam Rıza (a.s)’la ilgili soru sorduklarında şöyle diyordu:

“Ondan bir şey hatırlamıyorum. Sadece Hindistan uduyla (bir çeşit koku) tütsülendiğini ve daha sonra misk ve gül suyu kullandığını görüyordum.”[24]

25- Hacamat Ettirmesi

Ensarî diyor ki:

“İmam Rıza (a.s)’ın kanı bazen taşkınlık ettiğinde (tansiyonu yükseldiğinde) gece yarısı hacamat ettiriyordu (iki omuzu arasından kan aldırıyordu).”[25]

26- Yüzüğünün Nakşı

Yunus bin Abdurrahman diyor ki:

“İmam Rıza (a.s)’dan kendi yüzüğüyle babasının yüzünün nakşı hakkında sordum. Buyurdular ki:

“Yüzüğümün kaşının nakşı (yazısı) şudur:

Mâşâallah, lâ kuvvete illa billah” (Allah’ın istediği olur; bütün güçler Allah’tandır.) Babamın yüzüğünün nakşı (yazısı) ise şu idi:

Hasbiyellah” (Allah bana yeter.) O, (mektupları) onunla mühürlediğim yüzüktür.”[26]

27- Üzümü Sevmesi

Muhammed bin Cehm diyor ki:

“İmam Rıza (a.s) (meyveler içerisinde) üzümü çok severdi.”[27]

28- Bir Şey Yazarken Allah’ın Adını Anması

Hasan bin Şu’be el-Harranî diyor ki:

“İmam Rıza (a.s), ihtiyaçlarını not etmek istediğinde şöyle yazıyordu: “Rahman ve Rahim olan Allah’ın adıyla; hatırlarım inşaAllah.”

Daha sonra istediği şeyi yazardı.”[28]

29- Çoğu Zaman Okuduğu Şiir

İbrahim bin Abbas diyor ki:

İmam Rıza (a.s) çoğu zaman şu şiiri zemzeme ediyordu:

Naz-u nimet içerisinde olduğunda onunla mağrur olma.

Fakat, ‘Allah’ım, esenlik ver ve nimetini tamamla’ söyle.[29]

Beşinci Bölüm: İmam (a.s)’ın Toplumsal Siresi

30- Oğluna Karşı Davranışı

İmam Rıza (a.s)’ın katibi Ebu’l- Hüseyin bin Muhammed diyor ki:

İmam Rıza (a.s), oğlu Muhammed Takî (a.s)’ı künyesiyle anar ve şöyle buyururdu:

“Ebu Muhammed bana yazdı.”

Oysa o Medine’de henüz çocuktu ama bununla birlikte saygıyla onu yad eder ve mektuplarının cevabını çok fasih ve güzel bir şekilde verirdi.”[30]

31- İhsan ve Sadakası

İbrahim bin Abbas diyor ki:

“İmam Rıza (a.s) gizlide çok ihsanda bulunur ve sadaka verirdi. Bu amelleri daha çok karanlık gecelerde yapardı. Kim, fazilette onun mislini gördüğünü zannederse, onu tasdik etmeyin.”[31]

 32- İnfak ve Bağışı

 Muammer bin Hallad diyor ki:

 “İmam Rıza (a.s) yemek istediği zaman, bir tepsi getirerek sofranın kenarına bırakırlardı. İmam (a.s) kendisi için getirilen yemeklerin en iyisinden bir miktarını alıp o tepsiye bırakırdı. Daha sonra onu fakirlere götürmelerini emrederdi.”[32]

33- Halka İhtiramı

İbrahim bin Abbas diyor ki:

“İmam Rıza (a.s)’ın, her hangi bir kimseyi incittiğini, herhangi bir kimsenin sözünü kestiğini veya ihtiyacını karşılamaya kadir olduğu herhangi bir muhtacı eli boş geri çevirdiğini görmedim.”[33]

34- Namazı İlk Vakitte Kılması ve Halkın İşlerine Yetişmesi

Sûlî diyor ki:

(Bir müddet İmam Rıza (a.s)’a hizmet etme iftiharına nail olan) büyük annem bana şöyle dedi:

“İmam Rıza (a.s), sabah namazını ilk vaktinde kıldıktan sonra secdeye kapanıp güneş yükselinceye dek başını secdeden kaldırmazdı. Daha sonra kalkıp halk için oturuyordu (onların işleriyle ilgilenip ihtiyaçlarını gideriyordu) ve (daha sonra) bineğine binerek işinin peşine gidiyordu.”[34]

35- Misafiri Ağırlaması

Ubeyd bin Ebî Abdullah el-Bağdadî bir şahıstan şöyle dediğini naklediyor:

“İmam Rıza (a.s)’a bir misafir geldi. İmam (a.s) onun yanında oturarak onunla sohbet ettiği bir sırada lambanın ışığı bozuldu. Misafir elini uzatıp onu düzeltmek istediğinde İmam (a.s) onu bu işten menetti ve kendisi ileri gelerek onu düzeltti. Sonra buyurdular ki:

“Biz öyle bir kavimiz ki, konuğumuzu işletmeyiz.”[35]

36- Memun’a Nasihat Etmesi

Şeyh Mufid (r.a) diyor ki:

“İmam Rıza (a.s), Memun’la baş başa kaldığında ona öğüt veriyor, onu Allah’tan sakındırıyor ve yaptığı çirkin işlerinden dolayı onu kınıyordu. Memun ise bu tavsiye ve nasihatleri İmamdan kabul ettiğini izhâr ediyor ama bu sözlerin kendisine ağır geldiğini ve bu çeşit nasihatlerden hoşlanmadığını açığa vurmuyordu.”[36]

Altıncı Bölüm: İmam (a.s)’ın Hizmetçilere Karşı Davranışı

37- Hizmetçisine Şefkati

İmam Rıza (a.s)’ın hizmetçisi Nadır şöyle diyor:

“Ebu’l- Hasan’ir- Rıza (a.s), cevizli helvayı dürüm yaparak bana veriyordu.”[37]

38- Sofra Başında Hizmetçiye Karşı Davranışı

İmam (a.s)’ın Hizmetçisi Nadır diyor ki:

“İmam Rıza (a.s), hizmetçilerden biri yemek yediğinde, yemekten kalkmadıkça ona bir iş yaptırmazdı.”[38]

39- Elinin Altındakilere Karşı Tavrı

İmam Rıza (a.s)’ın hizmetçisi Yasır diyor ki:

“İmam Rıza (a.s), boş vakit bulduğunda küçük-büyük bütün hizmetçilerini toplayıp onlarla karşılıklı konuşarak muhabbet ediyorlardı. Sofra başına oturduğunda, onlardan büyük-küçük hiç kimseyi, hatta hayvan bakıcılarıyla hacamat yapanı bile terk etmez, hepsini kendisiyle birlikte sofranın başına oturturdu.”[39]

40- İşçinin Ücretini Belirlemeyi Tavsiye Etmesi

Süleyman bin Cafer el-Caferî diyor ki:

“Ben bir iş için İmam Rıza (a.s)’ın yanına gitmiştim... O, Muatteb (veya Muğayyeb) ile evine girdi. Bu sırada kölelerinin çamur işiyle çalıştıklarını ve onlardan olmayan bir zencinin de onlarla birlikte çalıştığını gördü. Bunun üzerine: “Onun ücretini belirlemiş misiniz?” diye sordu. Cevaben: “Hayır” dediler...

Bunun üzerine İmam (a.s) şöyle buyurdu: “Ben defalarca sizi, bir işçinin ücretini belirlemeden onu kendinizle çalıştırmaktan sakındırmışım...”[40]

*   *   *

Kaynakça:

1-      Bihar’ul- Envar, Meclisî, Dar’ul- Kutub’ul- İslamiyye, Tahran, h. k. 398.

2-      Tuhaf’ul- Ukul, İbn-i Şu’bet’il- Harranî, Muesseset’un- Neşr’il- İslamî, Kum, h. k. 1404.

3-      Şerh-u Nehc’ül- Belağa, İbn-i Ebî’l- Hadid, Dar-u İhya’il- Kutub’il- Arabiyye, Beyrut, h. k. 1385.

4-      Uyun-u Ahbar’ir- Rıza (a.s), Şeyh Saduk, Müesseset’ul- A’lemî, Beyrut, h. k. 1404.

5-      El-Kâfî, Kuleynî, Dar’ul- Kutub’ul- İslamiyye, Tahran, h. k. 1363.

6-      Mehasin-i Berkî, Ahmed bin Muhammed bin Halid-i Berkî, Mecma-i Cihani-yi Ehl-i Beyt, Kum, h. k. 1413.

7-      Mişkat’ul- Envar, Tabersi, Müesseset-u A’lemî, Beyrut, h. k. 1411.

8-      Mekarim’ul- Ahlak, Reziyuddin Hasan bin Fazl-i Tabersi, Müesseset-u A’lemî, Beyrut, h. k. 1392.

9-      Menakıb-i Âl-i Ebî Talib, İbn-i Şehraşub, Müesseset-u İntişarat-i Allame, Kum.

10-   Vesail’uş- Şia, Hürr-i Amilî Kitap Furuşi-yi İslamiyye, Tahran, h. k. 1401.



[1] - Mişkat’ul- Envar, S. 62.

[2] - Bihar, C. 83, S. 222, H. 7.

[3] - Bihar, C. 49, S. 94.

[4] - Bihar, C. 49, S. 91.

[5] - Bihar, C. 49, S. 92.

[6] - Uyun, C. 2, S. 197, H. 6.

[7] - Bihar, C. 92, S. 204, H. 1.

[8] - Uyun, C. 2, S. 196; Bihar, C. 49, S. 94.

[9] - Uyun, C. 2, S. 193, H. 4.

[10] - Uyun, C. 2, S. 184.

[11] - Uyun, C. 2, S. 194, H. 5.

[12] - Mekarim’ul- Ahlak, S. 270.

[13] - Bihar, C. 95, S. 33, H. 4; S. 332, H. 5.

[14] - Mehasin-i Berkî, C. 2, S. 90, H. 1238.

[15] - Uyun, C. 2, S. 18, H. 34.

[16] - Bihar, C. 85, S. 200, H. 10.

[17] - Bihar, C. 92, S. 347, H. 9.

[18] - Uyun, C. 2, S. 197, h.7.

[19] - Şerh-i Nehc’ul- Belağa, C. 15, S. 291.

[20] - Menakıb-i İbn-i Şehraşub, C. 4, S. 360.

[21] - Cefr; Hz. Ali ve diğer İmamlar vasıtasıyla yazılan olay ve vakıaları içermektedir. Camia ise, bütün ilimlerin remzi olan Hz. Ali (a.s)’ın kitabıdır. Her iki kitap, imamet emanetlerindendir. (Bihar, C. 49, S. 20, H. 25.)

[22] - Uyun, C. 2, S. 192, H. 1.

[23] - Mekarim’ul- Ahlak, S. 50.

[24] - Mekarim’ul- Ahlak, S. 40.

[25] - Mekarim’ul- Ahlak, S. 73.

[26] - Vesail’uş- Şia, C. 3, S. 410, H. 3.

[27] - Bihar’ul- Envar, C. 49, S. 308.

[28] - Tuhaf’ul- Ukul, S. 923, H. 12.

[29] - Uyun, C. 2, S. 191, H. 9.

[30] - Uyun, C. 2, s.266, H. 1.

[31] - Bihar, C. 49, S. 91.

[32] - Bihar, C. 49, S. 97, H. 11.

[33] - Uyun, C. 2, S. 197, H. 7; Bihar, C. 49, S. 90, H. 4.

[34] - Bihar, C. 49, S. 90, H. 2.

[35] - Bihar, C. 2, S. 102, H. 20.

[36] - Bihar, C. 49, S. 308, H. 18.

[37] - Mehasin-i Berkî, C. 2, S. 200, H. 1584.

[38] - Kâfî, C. 6, S. 298, H. 11.

[39] - Uyan, C. 2, S. 170 ve 190, H. 24; Bihar, C. 66, S. 351, H. 1.

[40] - Kâfî, C. 5, S. 288, H. 1.

index